خداشناسی و طبیعت پرستی در دین شینتویی (انواع خدایان)

شینتو یعنى طریقه خدایان، آیین باستانى ژاپن است. این آیین الهه خورشید به نام اماتراسو را نگهبان سرزمین اجدادى مى داند و خاندان سلطنتى را از نسل این خدا و تجسم وى مى شمارد.

ادراک خداوند در دین شینتویی
واژه مصطلح دین شینتویی در مورد اله و یا خدا کلمه کامی است که معنای اولیه آن «بالاتر» است. آخرین رساله استادانه ای که در ژاپن در موضوع شینتو چاپ شده به بررسی شانزده نظریه مختلف در مورد منشاء و اهمیت این واژه می پردازد و این نظریات را تحت سه ایده مهم طبقه بندی می کند: 1. خالص یا روشن 2. برتر و متعالی 3. غریب، اسرار آمیز، ترسناک، مخفی و مافوق طبیعی. «در زبان باستانی ژاپن هیچ واژه دیگری وجود ندارد که تا این حد محتوایی غنی و چند بعدی داشته و مترجمین ژاپنی و یا خارجی در ورد آن دچار مشکلات عظیمی شده باشند». کامی ها، پرسته شین تو هستد؛ یعنی اشیاء مورد پرستش و نیروهای درون دین شین توی ژاپنی. این اصطلاح (کامی)، عنوان محترمانه ای برای ارواح شریف و مقدس است که متضمن حس ستایش فضایل و اقتدار آنهاست. تمام موجودات را می توان کامی نامید، اما چون این اصطلاح، عنوان محترمانه ای است؛ مرسوم نیست که آن را برای اشخاص یا موجودات عادی به کار برند. در شین تو، خدای مطلقی که خالق و فرمانروای همه باشد، وجود ندارد. موتوری (1801- 1730 میلادی) که مهمترین عالم کلام در سرتاسر تاریخ دین شینتویی است، معنای این مفهوم بسیار سخت دین شینتویی را در عبارت زیر که جنبه تاریخی پیدا کرد، بیشتر روشن ساخته است: «نه تنها افراد بشر، بلکه پرندگان، چهارپایان، گیاهان و درختان، دریاها و کوهها و همه چیزهای دیگری که به خاطر نیروهای فوق العاده درونی خویش شایسته ترس و احترام هستند «کامی» خوانده می شوند. نیازی نیست که آنها به خاطر برتری داشتن در فضیلت، خوبی، یا قابلیت خدمت، سرآمد و برجسته باشند. حتی موجودات موذی و توهمی نیز، تنها اگر موضوع ترس باشند، کامی خوانده می شوند. میکادو های متوالی، نمونه های فراوان افراد انسانی الهی چه در زمان حاضر و چه در گذشته ها، روباه، پلنگ، هلو، جواهرات، همه کامی نامیده می شوند.

تعداد خدایان دین شینتویی
تعداد خدایان دین شینتویی معمولا در کتاب نیهون چی هشتاد و در کتاب کو جی کی هشتصد ذکر شده است. همچنین ارجاع به آنها به صورت جمع می باشد و تعداد خاص آنها مطرح نیست. بدین شکل که گفته می شود: «خدایان»، «خدایان عرش اعلی»، «خدایان آسمان»، «خدایان آسمان و زمین»، «خدایان زمین و حبوبات»، «همه خدایان آسمان و زمین»، «همه خدایان»، «همه خدایان سراشیبهای با عظمت تپه ها و همه خدایان امتداد رودخانه ها، بدون فراموش کردن هیچ کدام». در هر دو کتاب مقدس دین شینتویی این گونه آمده که ابتدای خلقت خدایان پس از تشکیل آسمانها و زمین بوده که به نوبه خود پس از اینکه «هیولای روز نخست رو به انقباض گذاشته بود» انجام شده است.

دو خدای اصلی دین شینتو
دو خدای اصلی نخستین عبارت اند از خدایان مشهور ایزاناگی (مذکری که می خواند) و ایزانامی (مونثی که می خواند). این دو خدا، در کنار یکدیگر، اجداد همه خدایان دیگر می باشند.

اعمال خدایان در کتب مقدس دین شینتویی
اعمال خدایان، اعم از مذکر و مونث، در کتب مقدس دین شینتویی با صراحت زیاد گزارش شده است. آنها متولد می شوند، ازدواج می کنند، صاحب اولاد می شوند، استفراغ می کنند، استحمام می کنند، بیمار می شوند، خشمگین می گردند، حسادت می ورزند، گریه می کنند، ناسزا می گویند، مرتکب قتل می شوند، خرابی به بار می آورند و عاقبت می میرند و در اماکن خاصی دفن می شوند، که البته امپراتور ژاپن می تواند به ترتیب درجه بعدها آنها را از نو زنده کند.

شخصیت اخلاقی خدایان دین شینتویی
شخصیت اخلاقی خدایان دین شینتویی به اندازه شخصیت های متفاوت افراد انسانی مختلف است. به عنوان مثال، گروه کاملی از آنها «خدایان دروغگو» هستند شخصیت اخلاقی یکی از مهمترین این خدایان به صورت زیر ترسیم شده است:«این خدا، سوسا نو و، دارای طبیعت فاسدی بود رفتار او از حد بی تربیتی نیز فراتر می رفت». وقتی که از پیروزی تهور می یافت، تقسیمات مزارع برنج را از بین میبرد، نهرهای آن را پر می کرد و پوست حیوان زنده ای را می کند. «سپس تمام خدایان بر سوسا نو و جریمه ای مقرر کردند». خدایانی که گردهم جمع شده بودند گفتند: «رفتار تو بسیار ناشایست و شرارت آمیز است». آنها آخر کار وی را از خود راندند و بدین ترتیب او تبعید شد. «در حقیقت هشتصد کرور خدایان دور هم جمع شده، ریش او را تراشیده و حتی ناخنهای انگشتان دست و پای وی را بیرون آوردند». احتمالا این نمونه ای افراطی از این مطلب است که چگونه معیارهای اخلاقی در ژاپن به سطحی بالاتر از آنچه در متون مقدس دین شینتویی برای خدایان ملحوظ شده ارتقاء پیدا کرده است. امروزه هیچ یک از فراد عادی در ژاپن مجاز نیست تا به کارهایی که به سوسا نو ووی خدا نسبت داده شده و یا آنچه خدایان دیگر به عنوان تنبیه و مجازات با وی کردند، دست بزند. پرستش آلت تناسل مرد نیز که تا سالهای پیش از 1886 میلادی کاملا رواج داشت، پس از آغاز دوران (تنویر) میجی، به نحو چشمگیری متوقف شده و کنار گذاشته شده است.

پرستش ارواح نیاکان در آئین شین تو
پرستش ارواح در آئین شین تو مقام ویژه اى دارد. در تلقى مردم ژاپن هر نوع گرفتارى و مشکلى با توسل به ارواح نیاکان حل مى شود. آن گونه که هر پیشامد مثبت و خیرى را حاصل عنایت ارواح نیاکان مى دانستند. ژاپنى ها به رسم بدویان باستان اشیاء گرانبها را با مردگان دفن مى کردند. در فرهنگ مذهبى ژاپن به ارواح مردگان کامى ها مى گویند. کامى افسانه هاى متعدد دارد. مانند: کامى خانواده، کامى کلان، کامى ملت، مخصوصا ارواح نیاکان امپراطور، کامى طبیعت، آسمان، درختان، جنگلها، سنگها و اسباب آشپزخانه و... که او را جان و حیات مى بخشند. نیروى تصور و تخیل ژاپنى ها جهان را پر از ارواح خوب و بد مى سازد. در برخى روایات باستانى ژاپن آمده است که هشت صد هزار کامى ارواح موجود است که برخى از این ارواح، قدرتمندند و با نیروى فراوانى در جهان حکومت دارند که به صورت خدایان حقیقى در آمده اند. هیرانا مفسر مذهب شین تو که در قرن 18 و 19 میلادى مى زیسته، تجزیه تحلیلى از دین شین تو دارد. او مى گوید در این مذهب همه مردگان به صورت خدا جلوه گر مى شوند و حوادث جهان طبیعت، معلول کار مردگان است. این مردگان هستند که سرنوشت ها را تعیین مى کنند، جهان را مسکون مى سازند و انسانها را پدید مى آورند، مزارع و کشتزارها را حاصلخیز مى سازند و موجب پیدایش فصول چهارگانه سال مى گردند. و هم آنان هستند که بلا و قحطى و کارهاى خوب و بد از آنان صادر مى شود. و ادامه مى دهد: اگر مردم ارواح را فراموش کنند، در زندگى با ناملایمات دست به گریبان خواهند بود. این ارواح مردگان است که پاداش مى دهند یا مجازات مى کنند، مردگان به زندگان احتیاج دارند، پس باید که زندگان غذا و ما یحتاج مردگان را بر قبور آنان بگذارند. به گمان آنان، زندگان به مردهاى مرده، شمشیر و به زن هاى مرده، آینه مى دهند. ژاپنى ها عقیده دارند که کشورشان خانه خدا و مملکت خداست و مردم ژاپن از نژاد الهى هستند که بر تمام مردم جهان برترى دارند. این طرز تفکر به تدریج به صورت روحانى درآمد و اعتقاد به ارواح رواج یافت.

خدایان طبیعت در دین شینتویی
دین شینتویی در اصل عمدتا نوعی طبیعت پرستی بود. تقریبا کلیه خدایانی که در منابع اولیه ذکر شده اند، اشیا و یا نیروهای طبیعت هستند. رب النوع خورشید، آماتراسو (یگانه درخشنده آسمان) در میان خدایان طبیعت مهمترین موضوع پرستش است. در میان اخلاف متعدد ایزاناگی، جد اولیه خدایان، اولین ماموریت به رب النوع خورشید داده شد. در کتاب کوجی کی آمده: «جلال و عظمت تو به پهنه آسمان بلند حکومت کند». اسلاف امپراتور و یا میکادوی الهی ژاپن نیز از الهه خورشید سرچشمه می گیرد و نه از خدایان مذکر. در میان ادیان زنده جهان، دین شیسنتویی از این نظر که نایب الحکومه بزرگ عالم را از نر جنس مونث می داند منحصر به فرد است. خدای ماه تسوکی یومی، دومین کسی بود که توسط آن وجود مذکر نخستین، به عنوان فرمانروای کمک دهنده به خدای مونث خورشید منصوب شد. در کتاب نیهون جی در مورد این خدا آمده: «جلال و عظمت تو بر پهنه شب حکومت کند» و نیز «تشعشع آن از لحاظ عظمت بعد از خورشید قرار داشت. این خدا به عنوان زوج رب النوع خورشید به حساب می آمد و در حکومت وی شرکت می کرد». بسیاری دیگر از خدایان طبیعت در دو کتاب مقدس اصلی شینتویی نام برده شده اند که از آن جمله کاگاسه وو (خدای ستاره)، سوسانو وو (خدای طوفان) و تاکی ری بیما (الهه باران) می باشند. کوه معروف فوجی یاما در میان چندین کوه مقدس ژاپن از همه بیشتر مورد احترام است. در کتاب مانیو شیو آمده: «یاماتو، سرزمین طلوع خورشید، بخشنده صلح و خداست». «هیچ واژه ای گویای آن نیست. هیچ یک از نامیهایی که من می دانم مناسب آن نیست. اما آن مسلما خدای شگفت انگیزی است». (ادامه دارد...)

منـابـع

کلیــد واژه هــا