احکام روزه در دین یهود

روزه (تعنیت) هفدهم ماه تموز

«در روز نهم از ماه (تموز)، قحطی در شهر (اورشلیم در اثر سه سال محاصره بخت النصر) شدت یافت به طوری که دیگر نانی برای مردم آن سرزمین وجود نداشت. و شهر مورد رخنه دشمنان قرار گرفت (و سرانجام مقاومت آن شهر در هم شکست).» (یرمیا 7 52:6) در تقویم عبری، ایامی به عنوان یادبود وقایع تلخ مذهبی تعیین شده اند که یهودیان در این مناسبت ها، موظف به گرفتن تعنیت (روزه) و انجام مراسم عبادی خاص هستند. هدف اصلی این روزه ها، تفکر درباره ریشه و علت وقوع این حوادث و در پی آن اصلاح اعمال و نزدیک شدن به خداوند می باشد. واقعه ای که یرمیای ناوی در پاسوق های مذکور درباره آن بحث می کند، مربوط است به پایان مقاومت مردم اورشلیم در زمان آبادی معبد بیت همیقداش اول (حدود 400 سال قبل از میلاد) که در نهایت به ویرانی آن معبد منجر شد. هر چند که این واقعه در نهم ماه چهارم (تموز) رخ داد اما از آنجا که سال بعد، قبل از ویرانی معبد دوم، شهر اورشلیم در 17 تموز سقوط کرد تعنیت (روزه) مربوط به این دو واقعه در هفدهم تموز برگزار می شود. این تعنیت علاوه بر موضوع فوق به مناسبت چهار واقعه دیگر نیز برگزار می شود:
1. شکسته شدن دو لوح اول ده فرمان: پس از آنکه خداوند در ششم ماه سیوان در کوه سینا آشکار شد و ده فرمان اساسی شریعت یهود را به طور شفاهی به بنی اسرائیل اعلام فرمود، مشه (حضرت موسی) فردای آن روز برای دریافت مجموعه تعالیم تورات بالای کوه سینا رفت. او پس از چهل شبانه روز در هفدهم ماه تموز در حالی که دو لوح ده فرمان را در دست داشت از کوه فرود آمد اما عده ای از مردم را دید که به علت اشتباه در محاسبه زمان بازگشت حضرت موسی و نیز سستی ایمان، گوساله ای ساخته اند. او با دیدن این صحنه، آن دو لوح را بر زمین زد و شکست.
2. در زمان آبادی بیت همیقداش (معبد خداوند)، از جمله مراسم عبادی یهود، تقدیم قربانی به درگاه خداوند بود، به این صورت که هر روزه در دو نوبت صبح (هنگام طلوع آفتاب) و بعد ازظهر هر نوبت یک بره را قربانی می کردند. زمانی، یونانیان شهر بیت همیقداش را محاصره کردند و کاهنان را مجبور نمودند برای انجام مراسم مذهبی، هم وزن دو بره برای هر روز، طلا و نقره به بالای حصارهای شهر بفرستند تا از طرف مقابل، دو بره برای قربانی دریافت نمایند. این وضعیت برای مدت کوتاهی ادامه داشت تا اینکه در روز هفدهم تموز، پس از آنکه طبق معمول، دو کفه طلا به بالای حصارها فرستادند، طرف مقابل برای تحقیر سنتهای دینی دو خوک را از حصار پایین فرستاد و از آن روز، تقدیم قربانی روزانه متوقف گشت.
3. یکی از سرداران شریر به نام اپوستموس (به گفته ای در حدود 20 سال قبل از خرابی معبد دوم) در یکی از روستاهای یهودی نشین سرزمین مقدس، یک جلد سفر تورات را مورد بی حرمتی قرار داد و آن را در آتش سوزاند که این امر با اعتراض و قیام مردم آن زمان مواجه شد.
4. در چنین روزی، یک بت در محل مقدس بیت همیقداش (دوم) قرار داده شد که برخی مورخین این عمل را به یونانیان در دوره حشمونائیم نسبت می دهند و برخی آن را به منشه (یکی از پادشاهان کشور یهودا) منسوب می کنند.

روزه (تعنیت) روز نهم از ماه آو (av)

روز نهم آو (سالروز ویرانی معابد اول و دوم بیت همیقداش) یکی دیگر از ایام سوگواری و روزه یهودیان است و رسم است که یهودیان در فاصله سه هفته بین 17 تموز تا 9 آو، از برگزاری برخی مراسم با اعمال شادی آور خودداری می کنند. در روز نهم ماه عبری آو، معابد اول و دوم بیت همیقداش (بیت المقدس) با فاصله زمانی حدود 490 سال ویران گشتند. خرابی معبد اول در ایام پادشاهی صیدقیاهو در سال 3338 عبری (حدود 420 قبل از میلاد) و خرابی معبد دوم در ایام ربی یوحنان بن زکای در سال 3828 عبری (70 میلادی) صورت گرفت. این روز به عنوان تلخ ترین مناسبت تاریخ یهود ثبت شده است. و یهودیان جهان در چنین روزی تعنیت (روزه) می گیرند و ضمن آن که از هرگونه لذت و شادی دست می کشند، با اجرای مراسم خاص و خواندن مرثیه های مذهبی، وقایع این روز را یادآوری می کنند. در این روز، سه واقعه دیگر نیز رخ داده اند:
1- هنگامی که بنی اسرائیل در بیابان ساکن بودند، حضرت موسی گروهی را برای بازدید از سرزمین مقدس اعزام نمود و اکثر آنها پس از بازگشت، شروع به بدگویی از آن سرزمین کردند و اغلب مردم را از عزیمت به آن مکان مأیوس نمودند. بنی اسرائیل در شب نهم آو به خاطر این موضوع گریستند.
2- پنجاه و دو سال پس از ویرانی معبد دوم بیت همیقداش، شهر مذهبی بیتار که بزرگترین مرکز تجمع روحانیون یهودی و آموزش مذهبی بود، مورد حمله دشمنان قرار گرفت و قتل عام فجیعی روی داد، به گونه ای که می گویند پای اسبان مهاجمین تا زانو در خون ریخته شده مردم فرو می رفت.
3- پس از ویرانی شهر بیتار، قیصر وقت روم که زمانی وعده بازسازی اورشلیم را داده بود، تصمیم گرفت آن شهر را به شکلی جدید و مطابق فرهنگ رومیان تجدید بنا کند به طوری که معابدی برای پرستش بت ها نیز در آن شهر مقدس در نظر گرفته شده بود. به همین منظور او کل شهر را اصطلاحا شخم زد و خاک های آن را طبق رسم آن زمان به صورت توده هایی برهم انباشت که نشانه بنا کردن شهری جدید بود. این موضوع که اماکن مقدس به تلی از خاک مبدل شوند، خشم یهودیان را برانگیخت و زمینه ساز قیام معروف برکخبا علیه حاکمان روم شد. طبق گفته مورخین یهود، این واقعه در نهم آو صورت گرفت.

روزه های مستحب در دین یهود

1- روزه آدینه پسح: این روزه مختص پسران و مردان اول زاد خانواده است که به یادبود ضربت خداوند به اول زادهای مصریان در هنگام آستانه خروج بنی اسرائیل از مصر و مصونیت عبرانیان از این ضربت صورت می گیرد.
2- در ایام خاص از سال به ویژه ماه الول، روزهای دوشنبه و پنجشنبه روزه گرفته می شود.
3- روزهای آدینه ماه نو عبری (روز قبل از حلول ماه قمری).
4- عروس و داماد در روز عروسی یا روز قبل از آن به مناسبت شروع زندگی جدید و به منظور توبه از گناهان گذشته در صورت امکان روزه می گیرند.
5- کسی که خواب آشفته ای دیده است و آن را نشان بدی می داند، روز بعد به خاطر کفاره گناهان و رفع مصیبت روزه می گیرد.
6- برخی رسم دارند که در سالروز درگذشت والدین خود یا سالروز درگذشت علمای عالی رتبه دینی روزه بگیرند.
7- در مواقع خاصی مانند احتمال وقوع بلایای طبیعی یا بروز خشکسالی و نظایر آن، بنا به حکم مرجع دینی، روزه جماعتی بر یهودیان منطقه ای خاص مقرر می شود.
8- روزه های تعبین شده توسط ربی ها: ربی ها و علمای یهود روزه هایی را، به ویژه برای تقویت روح معنوی مردم مشخص کرده اند.
الف: دوره ده روزه توبه و تأدیب نفس از روز اول ماه (تبشری) تا دهم (تبشری)
ب: اولین دوشنبه پس از عید فصح و سکوت
ج: روزه در طول سه هفته سوگواری، از 17 ماه تموز تا نهم ماه (آو)
د: روزه آخر هر ماه موسوم به (یوم کیپور کوچک)
ه: روزه نخست زاده پسر، این روزه نمادی از تقدیس نخست زاده یهودی.
و: روزه گرفتن به منظور یادکرد وقایع تاریخی که در طول تاریخ یهود اتفاق افتاده است.
9- روزه هایی که شخصی است. این روزه ها وقت مشخصی ندارد و با توجه به رخداد پیش آمده برای افراد از سوی آنها روزه گرفته می شود. مانند:
الف: سالگرد فوت والدین یا معلم
ب: روزه عروس و داماد در روز ازدواج تا هنگام مراسم
ج: اگر صفحه ای از اسفار خمسه در حضور کسانی به زمین افتد افراد حاضر یک روز روزه می گیرند.
د: در روزه میثنائی، اعضای دادگاه ها، روزی که حکم مرگ کسی را صادر می کردند روزه می گرفتند.

احکام تعنیت (روزه) در دین یهود

در شریعت یهود همه واجبات دینی برای دختران از سن 12 سالگی و برای پسران از 13 سالگی شروع می شود و اجباری است. روزه نیز مشمول این حکم است. تمامی قوانین تعنیت برای افراد سالم وضع شده است و دانشمندان یهود بیماران، زنان باردار و شیرده و زائو، دختران و پسرانی که هنوز به سن شرعی نرسیده اند و پیران را به شرط مشورت با مرجع دینی مطلع و آگاه در موارد خاص معاف کرده اند. کلیه روزه های مورد بحث اعم از واجب و مستحب به غیر از 2 مورد یوم کیپور و روزه نهم آو (که 25 ساعته و از غروب تا غروب هستند)، همگی از ماقبل سپیده صبح تا تاریکی کامل هوا برگزار می شوند (هرچند که رسم است پس از خوابیدن شب قبل، چیزی خورده نشود). به غیر از 2 روزه یاد شده که استثناء هستند، تقریبا غیر از خوردن و آشامیدن، هیچگونه محدودیت دیگری اعمال نمی شود. در روزه ها، مواردی به مراسم نمازهای روزانه اضافه می شوند.
غیر از روزه بزرگ یوم کیپور که تاکید ویژه ای بر انجام آن صورت می گیرد، در همه روزه ها، بیماران و افراد ضعیف و زنان باردار یا شیرده از روزه ها معاف هستند. در ایام عید و روزهای شنبه و روزهای اول ماه نو عبری، گرفتن روزه ممنوع است.
مراسم تعنیت از زمان بت همیقداش دوم تا کنون تغییراتی کرده است. در گذشته، همراه با روزه داری، بعضی از اعمال دیگر مانند بیرون آوردن تورا از جایگاه مخصوص بدون پوشش اصلی، زیارت قبور، نواختن شوفار، خوابیدن روی زمین، خودداری از صحبت کردن و شنیدن موسیقی مرسوم بوده است، اما امروزه، مراسم تعنیت با خواندن قسمت های اضافی در تفیلا (نماز) و خواندن تورا و مزامیر مخصوص اجرا می شود. به جز تعنیت نهم آو و کیپور (که علاوه بر خوردن و آشامیدن، استحمام و استفاده از عطریات و لذات جسمانی دیگر ممنوع است و از قبل از غروب روز پیش تا بعد از غروب روز بعد ادامه دارد) تعنیت های دیگر همگی از بعد از نیمه شب تا غروب گرفته می شوند.
در زمان گذشته تعنیت های سه روزه یا بیشتر نیز معمول بوده اند. البته در کتاب های انبیا به نوعی از روزه برمی خوریم که به پرهیز از گوشت و مسکرات و استفاده از عطریات محدود می شده است، (حضرت داود، کتاب دانیل) و (شموئل 2: 20 -16-12). در گمارای براخوت آمده است که دانشمند یهودی دعا می کرد همان طور که در خانه مقدس قربانی برای کفاره گناه تقدیم می شد، همچنان که از خون و گوشت من در این تعنیت کم شده است، همه را ای خدا به عنوان کفاره گناهم بپذیر. روزه داشتن قوم یهود به پرهیز از غذا و آب محدود نمی باشد و با لوازم و شعائر دیگر توأم است از جمله:
الف: روزه توام با قربانی
ب: روزه توام با دعا، اعتراف به گناه و توبه
ج: توام با پلاس پوشیدن و خاک یا خاکستر بر سر نهادن
د: قرائت تورات
به عقیده دانشمندان یهود، نخوردن و ننوشیدن، موجب بخشایش الهی نمی شود، بلکه تفکر در اعمال فرد، شناخت ضعف های خود، توبه و بازگشت از گناهان و انجام اعمال حسنه به همراه تعنیت، موجب رحم و نظر خداوند می شود و روزه به جبران اعمال گذشته، مورد قبول خدا نیست. صدقه و تفیلا به همراه تعنیت راستین موجب رستگاری فرد و اصلاح کاستی های جامعه می شود و موجبات رضایت پروردگاری که محتاج تعنیت ما نیست، فراهم می شود.

پذیرش روزه نزد یهودیان
هر چند که روزه در یهود (تعنیت) معنای تحت اللفظی «رنج دادن جان» را داراست، اما هدف اصلی آن همانگونه که ذکر شد، یادآوری موضوع های معین در شرایط ویژه روزه است. لذا آمادگی جسمانی برای روزه بسیار با اهمیت شمرده شده است. به خصوص درباره روزه بزرگ یوم کیپور، در احکام دینی، صرف خوراک مفصل قبل از شروع این روزه، بسیار باارزش و مستوجب ثواب شمرده شده است، زیرا فرد را برای اجرای یک فرمان الهی آماده می سازد. نیز درباره روزه هایی که جنبه توبه دارند به کرات این نکته گوشزد شده است که روزه توبه، تنها مختص روابط انسان و خداوند است و چنانچه انسانی، نسبت به همنوعان خود گناهکار باشد، تا زمان رفع کدورت و احقاق حقوق آنها، روزه و توبه او به درگاه خداوند بی اثر خواهد بود.
جمله ای معروف است از حضرت اشعیای نبی که از قول خداوند هدف واقعی روزه را به بنی اسرائیل تذکر می دهد که روزه مورد قبول خداوند، رنج انسان های روزه دار و تعظیم و تکریم ریاکارانه آنها در زمان روزه نیست، بلکه برداشتن یوغ ظلم و رهایی بخشیدن به ضعفا و مظلومان به عنوان حاصل عملی این احکام و مراسم، مورد نظر خداوند و انبیای اوست. (یشعیا فصل 58 آیات 3-7)

منـابـع

کلیــد واژه هــا