شماری از تألیفات شیخ مفید (1)

آثار و نوشته های مفید را در حدود 200 کتاب و رساله گفته اند. این نوشته های گرانقدر و متعهد، برخی کتاب است و برخی رساله، و برخی رساله های کوچک.
تألیفات شیخ مفید هم از نظر کیفیت و ارج علمی و فکری، و جهاد اعتقادی اهمیت بسیار دارد، و هم از نظر مقدار.
در اینجا، شماری از کتابها و رساله های وی را یاد می کنیم:
1- اجوبه المسائل السرویة
این کتاب –چنانکه از نام آن پیداست- پاسخهای شیخ مفید است به پرسشهایی که از ساری خدمت او ارسال شده است. چنانکه یاد شد، شخصیت علمی عظیم و مسلم مفید، و شهرت عالمگیر او، در قرن چهارم هجری سبب گشت، تا هم از شهرهای مختلف دور و نزدیک و هم از شخصیتهای گوناگون از مذاهب مختلف از وی پرسشهایی بشود. و این پرسشها باعث گشت تا مسائل فکری و فقهی و اعتقادی و علمی، توضیح داده شود. در فهرست آثار مفید، به کتابها و رساله های فراوانی بر می خوریم.
که همه و همه پاسخ به دانشمندان است و به سؤالاتی که از شهرها آمده است، از قبیل خوارزم، مرو، گرگان، طبرستان، حران، رقه، عکبرا، دینور، شیراز، نیشابور، برخی از شهرهای مصر و ...
رساله ی یاد شده در مجموعه ای با عنوان «عده رسائل» به چاپ رسیده است.
این مجموعه، شامل کتاب «الافصاح» است، و 12 رساله ی دیگر از رسالات مفید.
2- اصول فقه
این رساله، در کتاب «کنز الفوائد» تألیف شاگرد مفید، شیخ ابوالفتح کراکی، آورده شده است.
3- الاختصاص
درباره ی مسائل گوناگونی از مباحث امامت و رهبری، معرفی برخی از رجال بزرگ حماسه و تعهد، و همچنین بسیاری از مسائل تاریخی، اعتقادی، اخلاقی، ادبی، رجالی، و ...
این کتاب با مقدمه ی فاضلانه ای از عالم نجفی سید محمد مهدی الخرسان به چاپ رسیده است.
4- الارشاد
این کتاب درباره ی تاریخ امامان است، تاریخ توأم با بیان و استناد. همچنین آیاتی از قرآن درباره ی امامان، و سخنان امامان، و .... این کتاب از تواریخ معتبر ائمه ی طاهرین «ع» به شمار می رود.
5- الاعلام
الاعلام فیما اتفقت علیه الامامیه من الاحکام. شرح احکامی از فقه است که مورد اتفاق شیعه است، و نظر فقهای سنت در آنها، به گونه ای دیگر است. خود شیخ مفید، این رساله را مکملی برای کتاب «اوائل المقالات» خویش دانسته است. در مجموعه ی «عدة رسائل» به چاپ رسیده است.
6- الافصاح
درباره ی امامت و فلاسفه ی رهبری، و حکمت سیاسی اسلام. کتابی است بسیار روشنگر و غنی و تحلیلی، مستند به قرآن و سنت تاریخ، و نشان دهنده ی منطق قوی شیعه در ابعاد گوناگون پیروی از قرآن و پیامبر «ص» و عمق متبلور فلسفه ی رهبری در اسلام شیعی. مباحث گوناگون قرآنی و تفسیری کتاب، که همراه تحقیقات آمده است، ارج اصیل آن را بیشتر می نمایاند، و تقید منطق شیعی را به کتاب خدا و سنت صحیح رسول «ص» آشکار می سازد.
7- التواریخ الشرعیة
یا: «مسارالشیعه فی المختصر تواریخ الشریعه» ذکر ایام و اعیاد مذهبی است. همراه «تقویم المحسنین» در ایران، به چاپ رسیده است/ 1315هـ ق. همچنین همراه «قصیده بائیه» سید حمیری نیز به چاپ رسیده است/1313 هـ ق.
8- الثقلان
رساله ای است درباره ی حدیث نبوی معروف و مسلم یعنی حدیث «ثقلین» که پیامبر اکرم «ص» در آن حدیث، رهایی از ضلالت و گمراهی را منحصر کرده است به پیروی از قرآن و امامان، هر دو. این مسأله در مجموعه ی «عده رسائل» به چاپ رسیده است.
9- الجمل
یا: «النصرة فی حرب البصرة» تاریخی است تحلیلی و روشنگر، درباره ی جنگ جمل، و اشاره به مسائل اعتقادی و مکتبی در این جنگ و روشن ساختن جبهه ی حق، و ارائه ی ابعاد انحرافهای منحرفان.
10- الرسالة المقنعه
کتاب معروف فقهی شیخ مفید است. کتاب مشهور و عظیم «تهذیب الاحکام» از شیخ الطائفه ابوجعفر طوسی که از جمله ی چهار کتاب حدیثی معروف شیعه (کتب اربعه) است، شرح همین کتاب «الرسالة المقنعه» است، شرح شاگردی چون شیخ طوسی بر کتاب استادی چون شیخ مفید رحمة الله علیهما رحمة واسعه.
«تهذیب الاحکام» از جمله در 10 جلد به چاپ رسیده است، نجف دارالکتب الاسلامیه (1390) و تهران.
مقدمه ی جامعی بر آن به وسیله ی عالم فاضل نجفی سید حسن الموسوی الخرسان نوشته شده است.
11- الفصول العشرة
رساله ای است درباره ی مسائل امامت و غیبت امام. به نام «خمس رسائل» نیز خوانده می شود. خمس رسائل پنج رساله است درباره ی مسائل یاد شده. رساله له ی اول شامل 10 فصل است. از این جهت، این رساله ها به نام رساله ی اول، «الفصول العشرة» خوانده می شود.
در «عدة رسائل» به چاپ رسیده است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا