رابطه بین اعمال بد و کیفر آخرت

خداوند در آیه 7 سوره تحریم می فرماید: «یا ایها الذین کفروا لا تعتذروا الیوم انما تجزون ما کنتم تعملون؛ ای کسانی که کافر شده اید! امروز عذر مخواهید، جز این نیست که شما بدانچه می کرده اید مجازات می شوید». همان طور که مفسرین گفته اند این آیه دوم تاکیدی است بر آیه قبلی که فرمود: «یا ایها الذین امنوا قوا انفسکم و اهلیکم نارا و قودها الناس و الحجاره علیها ملائکه غلاظ شداد لایعصون الله ما امرهم و یفعلون ما یؤمرون؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! خود و خانواده ی خویش را از آتشی که هیزم آن، مردم و سنگ ها هستند حفظ کنید که بر آن فرشتگانی خشن و سختگیر نگهبانند و از آنچه خدا به آنان دستور داده سرپیچی نمی کنند و آنچه را که مأمور شده اند انجام می دهند.» (تحریم/ 6) منتها آیه قبلی به صورت اشاره مطلب را گفته بود، در کلمه "وقود" بیان کرده بود، این آیه به صورت صریح تر بیان می کند. این «یا ایها الذین کفروا» خطاب امروز نیست، در قیامت این خطاب تکرار می شود: «لا تعتذروا الیوم؛ امروز عذر خواهی نکنید، امروز اعتذار نجویید.» اعتذار جویی نوعی اظهار پشیمانی و بازگشت و به یک معنا توبه است. امروز اعتذار نجویید، چرا؟ عذر پذیرفته نمی شود، چرا؟ آیا از پذیرفتن عذر مضایقه می شود یا پذیرفتنی نیست؟
قرآن در بیانات خودش عجیب است. این مسئله مطرح می شود که خدای کریم رحیم مهربان که کرم و رحمتش نامتناهی است، چرا عذر را نمی پذیرد؟ قرآن جواب می دهد هرچه قابل پذیرش باشد او می پذیرد، آنچه را نمی پذیرد که امکان پذیرش ندارد و پذیرفتنش محال است. این مثالی که عرض می کنم از یک نظر مثال خوبی است، تشبیه است و نمی تواند حتما از هر جهت مثال کاملی باشد. مثلش مثل این است که ما در یک شیشه را محکم ببندیم، بعد آن را وارد یک اقیانوس کنیم، آنگاه بگوییم اقیانوس به این عظمت چرا یک ذره آب در این شیشه نیم لیتری نمی ریزد؟ جواب این است که اقیانوس بی پایان است ولی در این شیشه بسته است. اقیانوس کارش این است که هر جا که موجودی و راه بازی باشد، سرایت کند. این راه از ناحیه خود این موجود بسته است.
انسان اگر راه را بر خود نبندد رحمت الهی او را می گیرد، رحمت الهی آنجا را نمی گیرد که راه را انسان خود بر خود بسته باشد. اینجا قرآن این طور تعبیر می فرماید: «لا تعتذروا الیوم» عذر نجویید امروز که پذیرفته نمی شود، نه از آن جهت که عذر قابل پذیرش است و خدا از پذیرش امساک می کند، بلکه پذیرش پذیر نیست. حال چرا پذیرش پذیر نیست؟ «انما تجزون ما کنتم تعملون» کیفر داده می شوید به عین اعمال خودتان، یعنی ما که کیفر را از بیرون نیاورده ایم، مثل یک آتش بیرونی، که شما بگویید این آتش را از من دور کن. این آتش خود اعمال شماست، همان اعمال شماست، این الان دیگر جز وجود و شخصیت شماست، جز من شماست، جز منش شماست. همان طور که مرز برای خود شما محال است، جدا شدن اینها از شما غیر ممکن است مگر در دنیا، فقط در دنیاست که انسان می تواند عمل خوب یا بد را از خودش ببرد، یعنی انسان تا در دنیا هست رابطه قطع شدنی و بریدنی هست، که رابطه عمل بد را بریدن همان است که اسمش "توبه" است. دنیا دار عمل است، در این دار عمل انسان می تواند با یک شستشو، با یک نوع عمل جراحی روحی اعمال سیئه را از خودش ببرد و دور کند و دور بریزد. اما آخرت، دیگر دار عمل نیست و لهذا در اینجا می فرماید: امروز عذر مجویید، که در واقع این جمله به چند جمله تحلیل می شود.
قرآن را انسان باید بخواند و آن تحلیل هایش را در بیاورد، یک جمله به جای چند جمله می گوید، آن جمله هایی که در زیر پنهان است. «لا تعتذروا الیوم» عذر مجویید امروز. اینجا چند جمله در تقدیر است که با "انما تجزون" همه آنها را یکجا بیان کرده است. عذر مجویید که پذیرفته نمی شود، چرا؟ آیا قابل پذیرش است و خدا امساک می کند؟ نه. پس چرا پذیرفته نمی شود؟ قابل پذیرش نیست. چرا قابل پذیرش نیست؟ چون کیفر اینجا خود اعمال است، چیز دیگری نیست.

منـابـع

کلیــد واژه هــا