عبدالرحمن بن الجوزی

ابوالفرج جمال الدین عبدالرحمن بن ابی الحسن بن علی، مورخ، مفسر و فقیه حنبلی مذهب در قریه «جوز» که محلی مشهور در بغداد بود، حدود سال 508 یا 510 هـ ق متولد شد. نسب او به محمد فرزند ابوبکر خلیفه دوم می رسد. در 5 سالگی به توسط عمه خود برای کسب علم نزد دائی اش، ابوالفضل محمدبن ناصر بغدادی رفت. ابوالفضل عهده دار آموزش حدیث او شد. کم کم مسند احمدبن حنبل و دیگر کتاب های مهم و اصلی را می شنید و به خاطر می سپرد و بعد به خط خود می نوشت. زمانی که بزرگتر شد، داناترین و فهیم ترین محدثان را برای خود انتخاب کرد. او علاقمند شد که همه رشته های علوم را در حد کمال یاد بگیرد. در دوران تحصیل علم اش، روزگار و معیشت سختی را می گذراند اما چون شیفته علم و مطالعه بود در مجالس درس بسیاری از بزرگان علم و ادب شرکت کرد و از آنان در علوم متداول زمان، اجازه کتبی یا شفاهی گرفت. در 9 سالگی بود که او به منبر رفت و وعظ می کرد و آنقدر که واعظ مشهوری شد. (حتی علما، فقها، قضات و بزرگان شرکت می کردند و گاه شرکت کنندگان به صد هزار نفر می رسیدند). اولین استاد خطابه او ابوالقاسم علی بن یعلی علوی هروی بود. دوران زندگیش مقارن با خلافت 6 تن از خلفای عباسی بود، شهر بغداد هم در آن زمان مانند بسیاری از شهرهای دیگر پر آشوب و محل برخوردهای تعصب آمیز بین فرقه های مختلف کلامی و مذاهب فقهی بود. به گفته خود ابن جوزی، آن زمان دوران ریا، شهرت طلبی، عوام فریبی و مرید پروری نیز بود و از طرفی یکی از بزرگترین رویدادهای تاریخ جهان یعنی جنگ های صلیبی که میان مسلمانان و مسیحیان (شرق و غرب) که نزدیک به 200 سال طول کشیده بود، در این دوران، ابن جوزی به عنوان مسلمانی دانشمند و مورخ، معاصر و شاهد سکوت نسبتا آشکار دستگاه خلافت و بزرگان بغداد در برابر دو دوره این جنگ ها بود. این فقیه حنبلی مذهب بسیار حاضر جواب بود و کتاب های زیادی داشت و مصنف بزرگی بود، آن قدر که از حد شمردن خارج است، عده ای غلو کرده و می گویند که اگر همه مکتوبات او را جمع و بر مدت عمرش تقسیم کنیم روزی نه جزء می شود که البته باور این مطلب بعید بنظر می رسد. اگرچه به او لقب جمال الدین حافظ داده بودند.

اساتید ابوالفرج ابن الجوزی
1- ابوالسعادات احمد ... استاد حدیث
2- ابوالعز احمدبن عبیدالله معروف به ابن کادش
3- ابوالفضل محمدبن ناصربن علی ... بغدادی معروف به سلامی دائی او
4- ابوالحسن علی بن عبیدالله زاغونی محدث، فقیه، نحوی و خطیب، استاد فقه و حدیث و وعظ
5- ابوالقاسم هبة الله بن محمد شیبانی کاتب.
6- استاد او بود که همه مسند احمدبن حنبل و تمامی غیلانیات و اجزاء المرکی را به او یاد داد. تمام این اشخاص به اضافه ده ها نفر دیگر استاد او بودند و اکثرا به او اجازه روایت دادند. نکته ای که در زندگی او جای تأمل دارد اینکه ستایش هایی که ابن جوزی از اهل بیت پیامبر اسلام نظیر ذکر فضایل امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) و ذکر روایاتی در ستایش امام حسین (ع) و نقل حدیث برخی از امامان معصوم بعضی از بزرگان شیعه را بر آن داشته تا در باب شیعه بودن او سخن بگویند.

بعضی از آثار او عبارتند از:
1- زاد المسیر فی علم التفسیر
2- منتطم (کتابی در ذکر علم تاریخ)
3- الموضوعات (کتابی در ذکر احادیث)
4- تلقیح فهوم الاثر، به اسلوب کتاب (المعارف) ابن قتبه
5- کتابی با عنوان مؤلفات ابن جوزی
6- تلبیس ابلیس
عبدالرحمن ابن جوزی، پس از آخرین وعظ خود در 12 ماه رمضان سال 957 هـ ق بیمار شد و 5 روز بعد در منزلش در شرق بغداد درگذشت. در همان بغداد در باب حرب مدفون است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا