ابن اصلاح

ابوالفتوح احمد، پزشک ریاضیدان و از بزرگان حکمت و فلسفه و علم عربیه در قرن 6 هـ ق. نامش نجم الدین (کمال الدین) احمد و به ابن اصلاح شهرت داشت و به «ابن سری» هم معروف است. وی اصالتا ایرانی و از شهر همدان بود، هرچند که به نقلی (او را از سیمساط، شهری در کنار فرات در عراق) گفته اند. پدرش محمدبن سری همدانی است. تاریخ تولد ابن اصلاح مشخص نیست ولی ظاهرا در همدان متولد شده است. معاصر با «زمخشری و اوحدالدین انوری» و نظائر آن ها می باشد. بعد از آموختن تحصیلات مقدماتی، در اوایل جوانی به بغداد که مرکز درسی بزرگ علما و حکما بود رفت و در واقع از همانجا رشد کرد. در حوزه ی درسی «ابوالحکم مغربی اندلسی» که مدرس علوم حکمیه و رئیس بیمارستان عسگریه بود، حاضر شد. ابوالحکم، از اولین و برجسته ترین اساتید او، به ویژه در ریاضیات است.
در بغداد، مراتب علمی خود را در همه ی فنون، منطق، حکمت و فلسفه، هندسه و صناعات پزشکی تکمیل و به رغم مهارت کامل و شهرت وافرش در تمام علوم، اما از اساتید او ذکری نشده است. وی در بغداد ماند تا اینکه امیر حسام الدین تیمورتاش ارثقی (از امیران ترک) او را به عنوان پزشک مخصوص خود به «ماردین» (ظاهرا نزدیک سوریه از طرف ترکیه است) فرا خواند. در این دوران «امیر» ابن اصلاح را برای تأسیس کتابخانه در «ماردین» گماشت. مدت اقامتش در «ماردین» معلوم نیست ولی او بعدا برای بهره مندی از محضر استادش «ابوالحکم مغربی» که در دمشق مقیم بود، به آنجا رفت. در فاصله رفتنش، در موصل «امیر نورالدین محمود زنگی» از او تفقد نمود.
سپس در دمشق، در منزل یکی از پزشکان (ابوالفضل اسماعیل بن ابی الوقار)، ساکن شده و مراتب علمی خود را پیش برد. وی از دانشمندانی بود که طالبان علم، در مجالس درس او، شوق بسیار داشته و حظ فراوانی می بردند. زیرا هم زبان بسیار فصیح و بلیغ، دانش وسیع، بیانی رسا و شیوا داشت و هم از جهت گستردگی علم و کمال و جامعیت، مورد قبول همگان و تصدیق فضلای مشهور، چون ابوالحکم مغربی بود.
ابن الصلاح، سالهای آخر عمرش را در دمشق و در بین دانشمندانی چون «ابوالحکم و ابن ابی الوقار و حکیم امین الدین یحیی فرزند اسماعیل بیاسی»، با جلال و شکوه خاصی زندگی کرده و در همان جا در سال 548 یا 540 هـ ق در گذشت.
با اینکه درجات علمی متنوع داشته ولی شهرتش بیشتر در ریاضیات است، او با آثار ریاضی دانان قدیم، به خوبی آشنا بوده و چون زبان سریانی می دانست، به ترجمه ی سریانی آثار ریاضی یونانی مراجعه کرد. لذا آثار زیادی در ریاضیات از او به چشم می خورد که بعضی از آنها ارزشمند است چون: فی کیفیة تسطیح الکری، ایضاح البرهان علی حساب الخطائن.
از تألیفات دیگر او: 1- شرح کتاب شفا 2- الفوز الاصغر می باشد.
ابوالحکم مغربی، مراتب علمی شاگرد برجسته خود را ستوده و به طبع شعرا اشاره کرده است. مزارش در مقابر صوفیه، کنار رود بانیاس می باشد.