عوامل موثر در تاریخ فقه شیعه

عوامل گوناگونی در فقه شیعه تأثیرگذار بوده است که در ذیل به سه عامل مهم اشاره می شود:

1. عامل زمان
منظور از زمان، آن فاصله زمانی است که یک مکتب فقهی در آن دوره رواج داشته و یا یک عالم دینی و یا فقیه اسلامی در آن دوره زیست می کرده است. برای مثال، فقه در عصر مرحوم شهید اول و شهید ثانی با فقه در عصر مرحوم شیخ طوسی متفاوت است؛ چون هر کدام در زمان خاصی به فعالیت علمی مشغول بوده اند.

2. عامل محیط
مباحث فقهی و جلسات درسی که در نقاط مختلف جهان اسلام تشکیل می شد، در بافت منطقه و ایجاد مراکز علمی و فرهنگی تأثیر شگرف داشت. زمانی که مکتب فقه شیعه، از مدینه منوره به شهر کوفه منتقل شد، کوفه مرکز مباحث علمی میان دانشمندان و شاگردان شد و جلسات درس، به صورت متنوع و متعدد در این نقطه از جهان اسلام شکل گرفت.

3. شخصیت فقها
یکی از عوامل مهم در تحول فقه، بعد نظری، دیدگاه های فکری و عمق تأثیرات فقهیان است. تحولی که مرحوم شیخ طوسی در فقه ایجاد کرد، چندان به عامل زمان و محیط وابسته نبوده است، بلکه به شخصیت فقهی و علمی این دانشمند بزرگ وابسته است، به گونه ای که روش او در مباحث فقهی، تا صدها سال مورد پذیرش و تبعیت فقهای پس از او واقع گشت.