آثار تواضع

تواضع اثرات و نتایج نیکویی دارد که آگاهی از آنها می تواند انسان را به کسب این صفت شایسته ترغیب و تشویق کند. اکنون به برخی از این آثار اشاره می کنیم.
تواضع مانند سپر و انباری پر از مهمات و سلاح از انسان در مقابل شیطان محافظت می کند. امام علی (ع) فرمودند: «اتخذوا التواضع مسلحة بینکم و بین عدوکم إبلیس و جنوده فإن له من کل أمة جنودا و أعوانا؛ فروتنی را انبار مهمات میان خود و دشمنتان ابلیس و سپاهیان او قرار دهید؛ زیرا که او در میان هر امتی برای خود سپاهیان و یارانی دارد». افراد متکبر سعی می کنند بر دیگران برتری پیدا کنند و به دنبال کسب عظمت در بین مردم هستند در حالیکه خداوند آنها را ذلیل می کند و قدر و منزلت را به انسان های متواضع اعطا می کند. پیامبر اعظم (ص) می فرمایند: «هر که براى خدا فروتنى کند، خدا او را بالا می برد و هر که تکبر کند خدا او را پست می کند، و هر که اقتصاد و میانه روى کند خدا او را روزى دهد، و هر که تبذیر کند خدا او را محروم گرداند، و هر که بسیار یاد مرگ کند خدا او را دوست دارد، و هر که یاد خدا کند خدا او را در بهشت در سایه (پناه) خود جاى دهد».
و امیر مؤمنان (ع) می فرمایند: «التواضع یکسوک المهابة؛ فروتنی جامه ابهت بر قامت تو می پوشاند». بر خلاف آنچه که متکبران گمان می کنند که با تکبر ورزیدن برای خود ابهت و عظمت کسب می کنند. خوش رفتاری با مردم و تواضع نسبت به آنها موجب جلب محبت آنها می شود. امیر مؤمنان (ع) فرمود: «ثمرة التواضع المحبة؛ نتیجه تواضع جلب محبت و علاقه مردم است». چنانچه تکبر باعث ایجاد دشمنی و عداوت می گردد. چون مردم در مقابل کسی که قصد تحقیر کردن آنها را داشته باشد موضع گیری می کنند و با او مقابله می کنند. امام صادق (ع) نقل می کنند که رسول خدا (ص) فرمود: «امقت الناس المتکبر؛ منفورترین مردم، متکبر است». در بیانی دیگر از امام علی (ع) می خوانیم: «التواضع یکسبک السلامة؛ فروتنی به تو سلامتی می بخشد». و همچنین ایشان فرمودند: «بخفض الجناح تنتظم الامور؛ با فروتنی کارها سامان می یابد».
کبر مانع کارکرد صحیح عقل انسان می شود و بر نور عقل پرده افکنده و از درک حقایق جلوگیری می کند. بر خلاف تواضع که موجب درک صحیح حقایق در پرتوی نور عقل می شود. امام کاظم (ع) میفرمایند: «کذلک الحکمة تعمر فی قلب المتواضع و لا تعمر فی قلب المتکبر الجبار لان الله جعل التواضع آلة العقل و جعل التکبر آلة الجهل؛ و این گونه حکمت در دل انسان متواضع سامان مى یابد که در قلب انسان متکبر و زورگو جاى ندارد، چون خداوند تواضع را ابزار کار عقل قرار داده و تکبر را ابزار جهل».
اگر تمامی افراد جامعه تواضع را پیشه خود قرار دهند، ظلم و ستم از جامعه رخ برمی بندد. پیامبر اعظم (ص) فرمودند: «تواضعوا حتی لایبغی احد علی احد؛ فروتن باشید تا هیچ کس به دیگری زورگویی و تجاوز نکند». و در یک جمله، تواضع موجب کامل شدن نعمت می شود. حضرت على (ع) فرمود: «و بالتواضع تتم النعمة؛ با تواضع نعمت کامل مى شود». علاوه بر ثمرات ذکر شده، از آنجا که تواضع در مقابل کبر می باشد، انسان متواضع از آثار سوء تکبر مانند گرفتاری به شرک و کفر، دچار شدن در دام گناهان دیگر، محروم شدن از افزایش دانش و... در امان می ماند.