سر الصلوة (معراج السالکین و صلوة العارفین)

کتاب شریف سر الصلوة یا معراج السالکین و صلوة العارفین اثری است از عارف کامل، مهاجر و مجاهد فی سبیل الله آیت الله خمینی (ره). تاریخ نگارش این اثر گرانقدر 21 ربیع الثانی 1358 هـ.ق مطابق با 19خرداد 1318 هـ.ش بوده است. در این کتاب سعی در بیان اسرار نماز، راه وصول به حق در نماز، مهم ترین ارکان معراج حقیقی و سر تسلیم در نماز بیان شده است و از دیدگاه امام خمینی این کتاب شمه ای است از صلاة عارفین و سلوک معنوی اهل سلوک و به طور موجز و به زبان خواص اهل عرفان به نگارش در آمده و در رابطه با اسرار نماز و اسرار هر یک از ارکان اذکار نماز پرداخته است. در کتاب فوق که حضرت امام آن را به فرزندشان حاج سید احمد خمینی هدیه نموده اند نامه اخلاقی ایشان به حاج سید احمد آقا آورده شده که خود این نامه اخلاقی و عرفانی در حقیقت وصیت یک پدر به پسر و توصیه ها و پند و اندرزهای ایشان می باشد که بسیار پر محتوا و قابل تأمل است. کتاب سر الصلوة با مقدمه توضیحی آیت الله جوادی آملی که در رابطه با مطالب مندرج در کتاب و شرح و توضیحی بر آن می باشد شروع می شود و با نسخه خطی دست خط مبارک حضرت امام به پایان می رسد که در حقیقت عین مطالب کتاب که به وسیله موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شده به قلم و دست خط خود امام در انتهای کتاب موجود است.

معرفی اجمالی نویسنده:
آیت الله حاج سید روح الله مصطفوی، مشهور به امام خمینی، فقیه، مرجع تقلید، نویسنده، مبارز و رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که در 20 جمادی الثانی سال 1320 برابر با 1281 ش روز تولد حضرت زهرا (س)، در خمین (ایران) به دنیا آمد. در 4 ماهگی پدرش سید مصطفی را از دست داد، دوران کودکی به مکتب خانه در خمین رفته و بعد در سن طلبگی ادبیات فارسی ابتدایی و حساب و هیئت و بعد دروس مقدمات را خواند. در 15 سالگی به علت شیوع وبا، مادرش نیز از دنیا رفت. 19 ساله بود که به دلیل نبودن مدرسه در خمین، برای ادامه تحصیل به اراک رفته و در حوزه درس آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، دروس منطق، مطول، لمعه و ادبیات عرب را خواند. سال 1340 هـ ق برابر با 1301 ش، آیة الله حائری به اصرار علمای قم، به آنجا رفته و حوزه قم را تأسیس کردند و بسیاری از طلاب، از جمله سید روح الله نیز 4 ماه بعد به قم رفت. بعد از چهار سال دوره درس های سطح، سال 1344 ق، به مدت یازده سال نزد حاج شیخ، درس فقه و اصول خوانده و همزمان دروس فلسفه و تمام منظومه ملاهادی سبزواری را در مدت 4 سال فرا گرفت و در ضمن، تدریس منظومه را شروع کرد و سال 1313 ش، به درجه اجتهاد نائل شد. روح عرفانی در ایشان از سال 1307 در سنین 26 یا 27 سالگی و مراحل سیر و سلوک او در خدمت مرحوم آیت الله محمدعلی شاه آبادی بودند. از اساتید دیگر ایشان، آیت الله رفیعی قزوینی بودند. حدود 20 سال، ایشان به تدریس و تألیف پرداخته و در عین حال با تلاش و جدیتی که داشت، مسائل سیاسی مملکت را دنبال و با شخصیت هایی چون مرحوم مدرس، ملاقات هایی نمود. آغاز فعالیت سیاسی آقا روح الله را باید از شهریور 1320 ش، زمانی که شعله های جنگ جهانی دوم به ایران کشیده شد، حساب کرد و فعالیت سیاسی انقلابی وی، سال 1314 ش بعد از جنگ جهانی دوم و به قدرت رسیدن "کندی" بروز کرد و بعد قیام سال 42 و زد و خورد در مدرسه فیضیه قم و سخنرانی وی در آنجا بر علیه شاه وقت (محمدرضا پهلوی) و اسرائیل و نهایتا دستگیری او به بعد از چند ماه، به اصرار مردم و علما، آزاد شده و سپس در آبان سال 1343 ش به ترکیه تبعید شدند. در مهر ماه 1344 ش، از ترکیه به عراق فرستاده شد. هر چند سال ها به ظاهر در عراق و در سکوت و آرامش به سر می برد ولی هیچگاه از مبارزه علیه طاغوت و رژیم ستم شاهی و اسرائیل و دشمنان اسلام، دست بر نداشت تا اینکه سال 1357 ش، به دنبال مبارزات مردم ایران با محمدرضا شاه پهلوی و حکومت او و در نهایت سقوط شاه و دولتش، این بزرگمرد تاریخ، در دی ماه 1357 ش به ایران برگشت و به عنوان رهبر بزرگ انقلاب و مؤسس جمهوری اسلامی ایران، یازده سال، انقلاب را رهبری و 14 خرداد 1368 ش، در سن 87 سالگی دار فانی را وداع کرد.

ساختار بندی کتاب:
این کتاب شامل 6 فصل و با دو عنوان کلی مقاله اولی و مقاله ثانی می باشد که هر مقاله دارای فصولی بدین شرح است:
فصل اول: مقامات و مدارج انسان
فصل دوم: وصف نماز سالک و نماز ولی کاملی، که سیر را به آخر رسانده
فصل سوم: اشاره به صور ملکی و صورت ملکوتیه و سر اجمالی نماز اهل معرفت و اهل الله و آنکه اصل نمازها یک رکعت است.
فصل چهارم: در بیان حضور قلب و مراتب آن
فصل پنجم: در کیفیت حصول حضور قلب
فصل ششم: اموری که به تحصیل حضور قلب کمک می کند.
مقاله اولی: در مقدمات نماز که خود دارای 10 فصل با عناوین زیر می باشد:
1- در طهارت 2- بیان اسرار تطهیر با آب و خاک 3- شرح معانی روایتی از امام صادق (ع) درباره وضو 4- روایتی درباره حیطه آدم و وضوی رسول الله در معراج 5- در ستر عورت 6- در ازاله نجاست 7- در مکان مصلی 8- در اباحه مکان 9- در اسرار وقت 10- در سر استقبال کعبه
مقاله ثانیه: در مقارنات نماز و مناسبات آن که خود دارای 12 فصل با عناوین ذیل می باشد:
1- در اسرار اذان و اقامه 2- در اسرار قیام 3- در اسرار نیت 4- در سر تکبیرات افتتاحیه و رفع ید 5- در بعض اسرار قرائت 6- در سر استعاذه است 7- در قرائت 8- در اشاره اجمالیه به تفسیر سوره شریفه توحید 9- در بعض از اسرار رکوع 10- در سر برداشتن از رکوع 11- در سر سجود 12- در سر تشهد و سلام – خاتمه در تکبیرات ثلاثه اختتامیه - دعا و ختم.