تشدید تحریم خمر در سال چهارم هجرت

مورخین و مفسرین در مورد زمان و مکان و چگونگی تحریم خمر اختلاف نظر قابل توجهی دارند: گروهی قائل به حرمت شرب خمر از ابتدای طلوع اسلام و گروه دیگر به تحریم تدریجی معتقداند و هر یک از آن دو گروه در نحوه نزول آیات مربوطه و ترتیب آنها اختلاف نظر دارند. (رجوع شود به بخش ح-17 با عنوان «تحریم خمر»)، از میان این نظرها، دو دیدگاه قوت بیشتری دارد:
1- حکم تحریم از ابتدا بوده لکن در ابلاغ تدریجا ابلاغ شده.
2- تحریم از ابتدا بوده و ابلاغ نیز شده لکن سستی برخی مسلمین سبب تشدید و تاکید این حکم از سوی پروردگار گردیده است.
آنچه ما در اینجا ذکر می کنیم طبق نظر گروه دوم است:
از نظر این گروه تحریم خمر از ابتدای رسالت و در مکه صورت گرفته زیرا از مرحوم کلینی روایتی بدین مضمون نقل شه است: علی ابن یقطین روایت کرده است که روزی «مهدی عباسی» از حضرت موسی ابن جعفر (ع) حکم شراب را پرسیده و گفت-: «آیا شراب در کتاب خدا حرام شده است؟ با اینکه مردم از آیات مربوط به تحریم شراب، نهی را می فهمند نه حرمت؟» حضرت فرمود: «آری شرب خمر در کتاب خدا حرام شده است». پرسید: «در کجای کتاب خدا حرام شده؟» فرمود: «در آنجا که خداوند فرمود: «قل انها حرم ربی الفواحش ما ظهر منها و ما بطن والاثم و البغی بغیر الحق ...»؛ «بگو پروردگارم حرام کرده است اعمال فاحشه را، آنچه ظاهر شود از آن یا مخفی باشد و حرام کرده است اثم در این آیه که خداوند صریحا آن را حرام کرده شراب است» (اعراف/ 33).
 در جای دیگر فرمود: «یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر...»؛ «ای محمد! از تو در مورد حکم خمر و میسر می پرسند. بگو در آن دو «اثم» بزرگی است و البته منافعی اندک نیز برای مردم دارد اما اثم (گناه و ضرر) آن بزرگتر است». علاوه بر روایت فوق روایات دیگری نیز وجود دارد که دلالت بر تحریم خمر از ابتدای رسالت می کند، من جمله این روایت:
امام صادق (ع) فرمود: «خداوند متعال پیامبری را مبعوث نفر مگر آنکه در علم خدا چنین بود که هر گاه دین آن پیامبر را برایش کامل نمود، یکی از حکمهای موجود در دینش تحریم خمر باشد...» (کافی ج 6 ص ) همین روایت با کمی تغییر از امام باقر (ع) در تهذیب ج 9 ص نقل شده است. بنابراین از نظر گروه دوم شرب خمر از ابتدا حرام بوده لکن سستی مردم در اجرای این حکم سبب تشدید تحریم آن شده؛ پس احادیثی که دلالت بر نزول آیات در دوران مختلف دارنأ، به همین معنا اشاره می کنند نه اینکه تحریم ابتدا صورت گرفته و در ابلاغ تدریج وجود داشته باشد.

تشدید تحریم خمر:
در سال چهارم هجری و پس از ماجرای بنی نضیر چون هنوز گروهی شرب خمر کرده و در اثر آن گاها به اعمال غیرشرعی (یکی از این اعمال، درگیری «سعد ابن وقاص» و یکی از انصار در مهمانی «عتبان ابن مالک» بود. نقل شده است که روزی «عتبان ابن مالک» مهمانی ای ترتیب داده و در آن خوردند و نوشیدند و مست شدند، در حال مستی، «سعد ابن وقاص» شروع به هجو انصار و مفاخره بر قوم خود نمود، در اثر این عمل، فردی از انصار، غضبناک شده و با استخوان فک شتری که عتبان از گوشت آن غذا درست کرده و بر سفره گذاشته بود بر سر «سعد» زده، پوست سرش کنار رفته و جمجمه اش آشکار شد. این ماجرا به سمع رسول الله (ص) رسیده و در نتیجه آیه: «بدرستیکه خمر و میسر قمار و سنگهایی که پرستیده و بر روی آنها قربانی می کنید و تیرهایی که با آن فال می زنید پلید و از اعمال شیطان است. پس اجتناب کنید از آن، تا شاید رستگار شوید». می پرداختند، آیه «انما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون»؛ «بدرستیکه خمر و میسر قمار و سنگهایی که پرستیده و بر روی آنها قربانی می کنید و تیرهایی که با آن فال می زنید پلید و از اعمال شیطان است. پس اجتناب کنید از آن، تا شاید رستگار شوید» (مائده/90)، نازل شده و به موجب آن هر کس خمر نوشیده و مست می شد هشتاد ضربه شلاق، حد شرعی داشت. بدین ترتیب تمام مسلمین جز گروه اندکی شرب خمر را ترک کرده و آنهایی که می نوشیدند نیز اگر رسول خدا (ص) اطلاع می یافت و شرایط حد صدق می کرد هشتاد ضربه شلاق مجازاتشان بود. ناگفته نماند طبق نظر گروهی که ابلاغ تحریم خمر را تدریجی می دانند، آیه فوق برای تحریم خمر نه تشدید آن نازل شده است.