رویاهای صادق

در برخی از احادیث اشاره شده که خوابهای راست، نوعی وحی است. اکنون به برخی از خوابهای راست پیامبران اشاره می‌کنیم:
1. خواب حضرت ابراهیم خلیل (ع): قرآن درباره‌ حضرت ابراهیم (ع) چنین میفرماید: «فلما بلغ معه السعی قال یا بنی إنی أری فی المنام أنی أذبحک فانظر ماذا تری قال یا أبت افعل ما تؤمر ستجدنی إن شاء الله من الصابرین؛ (صافات/ 102) ابراهیم (ع) وقتی با فرزندش اسماعیل (ع) به جایگاه سعی رسید، گفت: ای پسرک من! من در خواب چنین میبینم که تو را سر میبرم، پس ببین چه به نظرت می‌ آید؟ گفت: ای پدر من! آنچه را مأموری انجام ده، ان‌شاء الله مرا از شکیبایان خواهی یافت». امام صادق (ع) فرمود: چون جناب ابراهیم (ع) در خواب دید که فرزندش اسماعیل را قربانی میکند، هنگام مراسم حج، هاجر و اسماعیل (ع) را از سرزمین شام بیرون آورد و به جانب مکه رهسپار شد تا در مراسم حج، اسماعیل را ذبح کند. او نخست، پایه‌ های خانه‌ خدا را بالا برد، سپس به جانب منی رفت و مناسک و اعمال منی را به‌جا آورد و به مکه بازگشت و طواف بیت کرد و چون به سعی صفا و مروه پرداخت، به اسماعیل گفت: فرزند عزیزم! من در خواب دیدم که تو را در موسم این سال، قربانی کردم، نظر تو چیست؟ گفت: ای پدر! آنچه را مأموری انجام ده. چون از سعی فارغ شدند، ابراهیم او را به منی آورد و در روز عید قربان وقتی به جمره‌ وسطی رسیدند او را به جانب چپ خواباند و کارد برگرفت تا او را ذبح کند. در این وقت، ندایی شنید که خوابت را تصدیق، و به وظیفه‌ ات عمل کردی: «قد صدقت الرؤیا؛ رؤیای خود را حقیقت بخشیدی» (صافات/ 105). در این هنگام، قوچ بزرگی پدیدار شد و ابراهیم (ع) قوچ را قربانی کرد و گوشتش را به مسکینان صدقه داد.
2. خواب حضرت یوسف (ع): قرآن درباره‌ حضرت یوسف چنین میفرماید: «إذ قال یوسف لأبیه یا أبت إنی رأیت أحد عشر کوکبا و الشمس و القمر رأیتهم لی ساجدین؛ چون یوسف به پدرش گفت: ای پدر! من یازده ستاره در خواب دیدم، همراه با خورشید و ماه؛ آن‌ها را دیدم که برای من در حال سجده افتاده بودند» (یوسف/ 4). حضرت یوسف (ع) امور یاد شده را در رؤیا مشاهده کرد و چه بسا انسان در حال مدهوشی، چنین صحنه‌ ای را ببیند. این، نوعی وحی است که دورنمای درخشان نبوت او را نشان میدهد؛ چنان که خداوند در آخر داستان، از قول حضرت یوسف چنین میفرماید: «یا أبت هذا تأویل رؤیای؛ پدر جان! این بود تأویل رؤیای من» (یوسف/ 100). خداوند در آیه‌ دیگر، این نوع رؤیا را صحیح دانست و فرمود: «وکذلک یجتبیک ربک ویعلمک من تأویل الأحادیث ویتم نعمته علیک و علی ال یعقوب؛ و بدین سان، پروردگارت تو را برمی‌ گزیند و تعبیر احادیث و خوابها را تعلیمت میدهد و نعمت خویش را بر تو و بر خاندان یعقوب کامل میکند (یوسف/ 6). علامه طباطبایی ذیل این آیه چنین می‌نویسد: تأویل در جمله‌ «ویعلمک من تأویل الأحادیث» آن پیشامدی را گویند که پس از دیدن خواب، رخ میدهد و خواب را تعبیر کند، و آن حادثه‌ ای است که حقیقت آن در عالم خواب برای صاحب رؤیا مجسم شده است و در شکل و صورتی مناسب با مدارک و مشاعر وی خودنمایی میکند؛ همانگونه که سجده‌ پدر و مادر و برادران یوسف، در صورت یازده ستاره و ماه و خورشید، مجسم شده است که در برابر وی سجده کردند. از اینرو، او توانست خواب رفیقان زندانی خویش و خواب پادشاه مصر را به شایستگی و خوبی تعبیر کند و خوابها طبق تعبیر او تأویل شد. گفتنی است که «تأویل الأحادیث» در این آیه، اعم از رخدادهایی است که در خواب و رؤیا پیش می‌ آید؛ بلکه منظور مطلق حوادث و رخدادهاست، چه در خواب و چه در بیداری، و این، یکی از شئون نبوت است؛ چنان که خداوند فرمود: «و أوحینا إلیه لتنبئنهم بأمرهم هذا و هم لا یشعرون؛ و به او وحى كرديم كه قطعا آنان را از اين كارشان در حالى كه نمیدانند با خبر خواهى كرد» (یوسف/ 15).
3. خواب حضرت محمد (ص): خدای سبحان درباره‌ پیامبر (ص) میفرماید: «لقد صدق الله رسوله الرؤیا بالحق لتدخلن المسجد الحرام إن شاء الله امنین محلقین رءوسکم و مقصرین لاتخافون فعلم ما لم تعلموا فجعل من دون ذلک فتحا قریبا؛ حقا خدا رؤیای پیامبر خود را تحقق بخشید. شما بی شک به خواست خدا در حالی که سر را تراشیده و موی و ناخن را کوتاه کرده‌ اید، با خاطری آسوده در مسجدالحرام درخواهید آمد. خدا آنچه را شما نمیدانستید دانست و جز این، پیروزی نزدیکی برای شما قرار داد» (فتح/ 27).