نگاه اسلام به مسئله قدرت

آیا اسلام قدرت را تبلیغ کرده است یا ضعف‏ را، و یا نه قدرت و نه ضعف را به این معنا تبلیغ نکرده است؟ جواب‏ این است که اسلام به یک معنا قدرت را تبلیغ کرده است ولی قدرتی که نه‏ تنها قدرت نیچه ‏ای نیست بلکه قدرتی است که از آن قدرت، همه صفات‏ عالی انسانیت برمی‏خیزد، و قدرتی که از آن، مهربانی و رحم و شفقت و احسان و دیگر صفات عالی انسانیت برمی‏خیزد. در اسلام بدون شک دعوت به قدرت و توانائی شده است و نص قرآن و احادیث ماست. دیگران هم که در موضوع اسلام مطالعه کرده‏ اند، اسلام را در میان ادیان به این مشخصه شناخته ‏اند که هیچ دینی به اندازه اسلام پیروان‏ خود را به قوت و قدرت دعوت نکرده است. ویل دورانت در جلد یازدهم‏ کتاب تاریخ تمدن که اختصاص به تاریخ تمدن اسلام دارد، این جمله را می‏گوید: «هیچ دینی به اندازه اسلام، مردم را به قدرت و قوت دعوت‏ نکرده است». در این زمینه در قرآن مطلب خیلی زیاد است.
یک جا خطاب به یحیی‏ می‏فرماید: «یا یحیی خذ الکتاب بقوة؛ اى يحيى كتاب [خدا] را به جد و جهد بگير» (مریم/ 12). ببینید آیاتی که در اول سخنم برای شما تلاوت کردم با چه حماسه ‏ای راجع به اینکه مؤمنین مردمی‏ قوی هستند و هرگز ضعف و وهن را به خودشان راه نمی‏دهند، سخن می‏گوید!: «و کاین من نبی قاتل معه ربیون کثیر فما وهنوا لما اصابهم فی سبیل الله‏ و ما ضعفوا و ما استکانوا و الله یحب الصابرین؛ چه بسیار پیامبرانی‏ که مردانی الهی همراه آنان جنگیدند و با باطل نبرد کردند و هرگز سستی‏ پیدا نکردند و ضعف نشان ندادند و خداوند مقاومت کنندگان را دوست‏ می‏دارد» (آل عمران/ 146). در جای دیگر می‏فرماید: «ان الله یحب الذین یقاتلون فی‏ سبیله صفا کانهم بنیان مرصوص؛ خداوند مردمی را که در راه او می‏جنگند و مانند دیواری روئین و فلزی که هیچ قدرتی نمی‏تواند آنها را از جا بکند و حرکت دهد ایستادگی می‏کنند، دوست دارد» (صف/ 4). باز در این زمینه‏ می‏فرماید: «محمد رسول الله و الذین معه اشدا علی الکفار رحما بینهم؛ محمد (ص) پيامبر خداست و كسانى كه با اويند بر كافران سختگير (و) با همديگر مهربانند» (فتح/ 29).
شجاعت در اسلام یک حقیقت ممدوح است عزت یعنی مقامی منیع‏ داشتن و در آن حد قدرت داشتن که کسی نتواند انسان را خوار و ذلیل کند، در اسلام امری ممدوح است. ببینید قرآن راجع به مقابله با دشمن چه می‏گوید: «و اعدوا لهم ما استطعتم من قوش و من رباط الخیل ترهبون به عدو الله و عدوکم؛ و هر چه در توان داريد از نيرو و اسبهاى آماده بسيج كنيد تا با اين [تداركات] دشمن خدا و دشمن خودتان را بترسانيد» (انفال/ 60). در آیه دیگری می‏فرماید: «و قاتلوا فی سبیل الله الذین یقاتلونکم و لا تعتدوا ان الله لا یحب‏ المعتدین؛ با کسانی که با شما نبرد می‏کنند به نبرد بپردازید ولی تجاوز نکنید که خدا تجاوزکاران را دوست ندارد» (بقره/ 190). «و لا تعتدوا» یعنی با دشمن هم که نبرد می‏کنید حق و عدالت را هرگز فراموش نکنید. در تفسیر این آیه گفته ‏اند با دشمن‏ که نبرد می‏کنید تا آن وقت ادامه دهید که دشمن نبرد را ادامه می‏دهد. اگر دشمن گفت: تسلیم و اسلحه را زمین گذاشت، شما دیگر اسلحه بکار نبرید، که این اعتداء و تجاوز است. پیرمردها را نکشید، بچه ‏ها و زنها را نکشید و متعرض آنها نشوید، به کسی که از میدان جنگ بیرون رفته است‏ کاری نداشته باشید، فقط با کسی که با شما نبرد می‏کند در کمال نیرومندی‏ نبرد کنید. اینها یک سلسله دستورهاست که در قرآن مجید هست که باز هم‏ آیاتی شبیه به این آیات، در قرآن وجود دارد.