از خاک تا افلاک با پیامبران

پیامبران هم خود در مکانت علیا قرار داشتند و دائما با خدای سبحان در ارتباط بودند و هم دائما انسان ها را از حضیض دنیاگرایی به بلندای توحید فرا‌ می‌خوانند. پیغمبر اکرم (ص) به علمای نصارا فرمود: «تعالوا الی کلمة سواء بیننا و بینکم» (آل عمران/ 64) بالا بیایید و غیر خدا را نپرستید و بر اثر پرستش غیر حق خود را در حضیض ذلت گرفتار نکنید. به عموم مردم نیز فرمود: «قل تعالوا أتل ما حرم ربکم علیکم» (انعام/ 151) بالا بیایید تا تلاوت کنم بر شما چیزی را که خداوند بر شما حرام کرده است. پیامبر نباید از اوج وحی و تحقیق پایین بیاید و در سطح خواسته‌ انسان ها قرار گیرد، بلکه آنها باید دعوت پیامبران را لبیک گفته، با گذر از عالم طبیعت و پای نهادن بر نفس دنیاگرای خود بالا بیایند: «یک قدم بر خویشتن نه، وان دگر در کوی دوست.»
پیغمبر گرچه می تواند پایین بیاید و به میل ما سخن بگوید، ولی هرگز سقوط نخواهد کرد و بر طبق هوس احدی سخن نخواهد گفت و خود را برای تأمین خشنودی زودگذر ما، برای همیشه مورد خشم خدا قرار نخواهد داد.
کسی که پایین است و در نشأه حس و قلمرو تقلید به سر‌ می‌ برد پیام پیغمبر را نمی‌شنود، زیرا یکی از شرایط مهم ادراک، اتحاد سطح درک با مطلب است، پس انسان ها باید بالا بروند و بالا رفتن نردبان می خواهد. لذا می فرماید: "تعالوا" بالا بیایید تا من بر شما بخوانم. کلام پیغمبر به گوش کسی که "اخلاد" به زمین دارد، نمی رسد. انسان تا بالا نیاید، سخن رسول خدا را نمی‌شنود. نردبان و درجات آن هم مشخص است؛ خودشناسی نردبان خداشناسی است.
قرآن کریم و دین مبین حبل مقدسی است که یک سوی آن در دسترس ماست و سوی دیگر آن نزد خداست و به انسان ها دستور اعتصام به حبل الله داده شده است: «واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا» (آل عمران/ 103) «تعالوا إلی کلمة سواء...» (آل عمران/ 64). کسی که حبل‌ الله را بگیرد، به هر مقدار که می‌داند، عمل کند، به آنچه نمی‌داند عالم می شود، امام صادق (ع) فرمودند: «العلم مقرون الی العمل فمن علم عمل و من عمل علم والعلم یهتف بالعمل فإن أجابه و إلا ارتحل عنه» و از آن حضرت رسیده است: «من عمل بما علم کفی ما لم یعلم؛ کسی که به علم خود عمل کند، خداوند دانش جدید را به او تعلیم می‌کند.»
چنین نیست که انسان راه و وسیله‌ ای برای تعالی و بالا آمدن نداشته باشد؛ برای تعالی افزون بر علم سودمند، عمل صالح نیز لازم است: «إلیه یصعد الکلم الطیب والعمل الصالح یرفعه» (فاطر/ 10). علم گرچه وسیله‌ خوبی است، ولی بهترین راه برای عروج و صعود انسان، عمل صالح است و از این رو ما باید بکوشیم که هرگز دیگران را به علم محض بی عمل دعوت نکنیم، چون وقتی به علم محض دعوت کردیم، بهره ما همان "علم الدراسه" می شود، که چند صباحی مهمان ماست و آنگاه از بین می رود. و‌ این علم بدون عمل دلیلی علیه ماست و‌ عامل ذلت ما خواهد بود نه نردبان تعالی ما. علمی که به عمل صالح ختم نشود، حجتی بر علیه عالم است. از سوی خداوند به عالم گفته می شود: تو که می‌دانستی، چرا عمل نکردی؟ و ‌هفتاد گناه از جاهل آمرزیده می شود، قبل از این که یک گناه از عالم آمرزیده شود.