تزکیه یا تعدیل غرایز توسط پیامبران

میل به فضایل و نیکی ها و اجتناب از رذایل و ناپاکی ها برای انسان یک امر فطری است. البته مسایل فطری منحصر به اینها نیست. تمایلات جنسی، میل به لذایذ، گرد آوری مال و ثروت، گرایش به منصب و مقام، هر یک در وجود انسان ریشه های تکوینی و طبیعی دارند و نادیده گرفتن و تعطیل این غرایز، حیات نوین انسانی را به خطر می افکند، همچنان که افراط در آنها به آزادی هوس تبدیل می شود و آن نیز بسان تفریط، وجود انسان را تحدید می کند از این جهت باید مسئله غرایز، به صورت صحیح تعدیل و رهبری شود و انسان نه به صورت راهب و تارک دنیا در آید که قید هر نوع تمایلات مادی را بزند و نه به صورت هوسبازی باشد که جز هوس رانی و اشباع تمایلات درونی هدف دیگری ندارد.
اکنون باید دید این گره، یعنی رهبری غرایز به دست چه کسانی گشوده می شود.
ناگفته پیدا است مربی باید انسان شناسی کامل باشد تا از تمام خصوصیات درونی و ریزه کاری های غرایز و عواطف او مطلع گردد و از لغزش و سهو و خطا مصون باشد، تا رهبری او صورت کامل به خود بگیرد.
شرط دیگر این است که خود رهبر نمونه و کامل از نظر تربیت باشد، زیرا صفات مربی پیش از هر چیز در نفوس افراد تحت تربیت مؤثر است و مردم می خواهند پیوسته به رنگ رهبران خود در آیند.
و اگر بخواهیم تربیت و رهبری حالت کاملی به خود بگیرد، باید ضمانت اجرایی نیز در مورد افراد تحت تربیت وجود داشته باشد، تا به خاطر آن ضمانت اجرا، دستورات مربی را در آشکار و نهان به کار بندند.
این سه شرط فقط در رهبران آسمانی تحقق دارد، زیرا آنان در پرتو علم الهی انسان شناس کامل بوده و از تمام ریزه کاری های جسمی و روحی انسان آگاهند و خود نیز نمونه کامل تربیت می باشند و به آنچه که می گویند، عمل می کنند. علاوه بر آن در اثر ایجاد اعتقاد به سرای دیگر که افراد در آن به پاداش و کیفر اعمال خود می رسند، برنامه تربیتی خود را تکمیل می کنند.
پس سفارش به خصلت‌ های ستوده‌ اخلاقی و آداب اجتماعی، از اهداف بعثت به شمار می‌آید. برخی از این سفارش‌ ها عبارت است از: احسان به پدر و مادر، ادای حق وزن و پیمانه، عدالت در شهادت و داوری، وفا به عهد و پیمان، دوری از شرک، کشتن فرزندان از روی فقر و تنگدستی، نزدیک شدن به کردار زشت و پلشت و ناشایست و آلاییدن دست به خون بی‌ گناهان، نزدیک شدن به مال یتیمان جز به قصد اصلاح، دوری از کم فروشی، برپاداری حق و عدالت و تقوا و پاکی و... (انعام/ 151-153)
اخلاق به عنوان رابط بین عقیده و عمل، سهم مؤثری در تهذیب روح دارد.
هدف رسمی بعثت، تزکیه‌ نفس و تهذیب روح است و این غرض وزین، هماره با اصلاح اخلاق همراه است؛ به‌ گونه‌ ای که بخش مهم از ره‌ آورد وحی را توصیه‌های اخلاقی تشکیل می‌دهد؛ زیرا اخلاق ستوده، هم پشتوانه‌ قانون است و هم مکمل و متمم آن.
بنابراین یکی از اهداف پیامبران تعدیل غرایز و تزکیه نفوس و آشنا کردن انسان به اخلاق سازنده می باشد که انحراف در آن مایه بدبختی فرد و جامعه می شود.