شرایط ایجاد غیبت کبری امام زمان

رسیدن فیض پیایی هستی به وجود ولی وابسته است، او چون آینه ای تابان در برابر مطلع انوار بیکران ازلیت قرار می گیرد و فروغ حیات بخش هستی را بر جهان کاینات منعکس می سازد.
بنابراین غیبت حضرت ولی عصر (ع) موجب نگشته است تا آثار هدایت و تربیت به کلی از میان برود. بلکه غیبت کبری امام غیبت، در شرایطی به وقوع پیوسته است، که این امکانات در اختیار بوده است:
1- کتاب خدا
2- سنت رسول (ص)
3- احادیث و کلمات و تعلیمات یازده امام
4- سیره عملی و روش زندگانی یازده امام، در طول 250 سال، در ابعاد گوناگون تعهد و تکلیف، و تربیت و اقدام و حماسه و ایثار..
5- دوره 70 ساله غیبت صغری، و مجموعه تعالیم و ارشاداتی که در این مدت، از سوی امام غایب، افاضه گشته، و به وسیله نایبان و سفیران امام، در اختیار امت قرار گرفته است.
6- وجود جمعی از عالمان و بزرگان شیعه، که خود با واسطه های کم، دوره های تربیتی و تعلیمی ائمه طاهرین را دیده بودند.
و همانطور که فیلسوف بزرگ، ابونصر فارابی، و برخی دیگر از بزرگان و فیلسوفان گفتند، هنگامی که رئیس «مدینه فاضله» غایب بود باید به سنن و قوانین پیشینیان او عمل کرد. علمای بزرگ تشیع نیز همین سیره را عملی کرده اند.
این است که با وجود این میراث هدایتی و تربیتی بزرگ، در ابعاد گوناگون مسائل زندگی و حیات، و با خط «نیابت عامه» در عصر «غیبت کبری» می نگریم که آثار وجودی حجت، در دوران غیبت نیز، به طور کامل منتفی و منقطع نیست.
شیخ مجبتی قزوینی خراسانی که از نوادر روزگار بود، و از «نیکبختان»، فواید وجود امام بزرگ، مهدی موعود (ع) را، در حال غبیت با بیانی آمیخته با آگاهی عینی یاد کرده است. امام در حال غیبتی که در اثر عصیان خود مردم به وجود آمده است باز حجت است، و در صورتی که مردم با اخلاص وی را بخواهند آشکار خواهد گشت، و در همان حال غبیت نیز:
1- حوایج و مقاصد متوجهین و متوسلین را برآورده می سازد.
2- در مشکلات علم دین و پی بردن به معارف، جویندگان را امداد می کند.
3- دعا و اراده اش در دگرگون ساخت نیات سرکشان و متنفذین اثر می گذارد.
4- چون او ناظر کردارهاست، مردم معتقد، از گناه و خلافکاری چشم می پوشند، و راه صلاح و تقوی در پیش می گیرند.
5- تریبت و ایصال نفوس مستعد، در سیر مدارج کمالات باطنی نیز به عهده اوست. او طالبان بصیر را مدد می کند، و از اینکه به دام هوس بازان و دین سازان و مدعیان و اقطاب دچار آیند، نگاه می دارد.