بلاغت سخن در قرآن و کلام پیشوایان

همه کاینات و هستیها، از کوچک و بزرگ، بر پایه دقیق ترین اصول و نوامیس پدید آمده اند و بر پایه همان اصول و نوامیس، حیات و هستی همه ادامه می یابد. آفریننده حکیم خود چنین قرار داده است. یکی از این نوامیس، تاثیر شیء ملایم و متناسب است در نفس انسانی. از هر چیز خوب و زیبا و متناسب خوش می گردد و به سوی آن جذب می شود. یکی از این چیزها لفظ و شیرین و کلام بلیغ و متناسب است. این جعل و آفرینش الهی است که لفظ خوب، در جانها و دلها می نشیند و اثر می کند. برعکس، لفظ ناهنجار و کلام غیر بلیغ کمترین نقشی و تاثیری ندارد و خستگی و بیزاری می آورد.

بلاغت در قرآن
خداوند خود نیز، مطابق ناموس و قانونی که قرار داده است، عمل فرموده و کتاب خویش قرآن را در کاملترین صورت فصاحت و زیبایی و بلاغت نازل کرده است. قرآن کریم، از نظرگاههای بسیاری معجزه است و مانندناپذیر. نور است، علم است، هدایت است، بیان است، تبیان است، شفاء است، برهان است، حکمت است، و اختلافی در آن نیست، بلکه رافع اختلاف است.... و جهان کلمالیه قرآن مجید منحصر به فصاحت و بلاغت آن نیست. اما همه آن جهات و معانی و هدایات، در قالب بلیغ ترین و بالاترین نوع ممکن سخن ادا شده است. پس ناموس بلاغت در آن، به حد اعلی، رعایت و معمول گشته است. بدینگونه قرآن، بجز دیگر جهات و جنبه های بسیار مهم آن، از نظر لفظ و بلاغت، و زیبایی و فصاحت، وفور عنصر ادبی در آن، نمونه ای مانندناپذیر است. و رعایت حکمت بلاغت در آن اصلی است بنیادی و استوار.

بلاغت در سخن پیشوایان
خلفای خدا در زمین نیز، از قانون الهی و حکمت بلاغت پیروی کرده اند، بلکه این امر در وجود آنان مفطور بوده است. آنان همه فصیح بوده اند و بلیغ و نیکو سخن می گفته اند و زیبا. از این رو، آنچه از پیامبراکرم و امیرالمومنین و دیگر امامان رسیده است -پس از قرآن- بلیغترین و فصیحترین کلام است. آنان خوب توجه داشته اند که باید سخن ارشاد و هدایت را، به صورت جاذبه آن ادا کرد، آنهم جاذبه اصیل که جز عنصر ذاتی کلام باشد. به این حکمت، مقاصد تعلیماتی و مفاهیم تربیتی خویش را با لفظ بلیغ و سخن اعلی و فصیح می گفته اند. گذشته از این، در مورد ناقلان و راویان کلام خود و چگونگی نقل خود، حساسیت نشان می داده اند و تاکید می کرده اند تا کلام فصیح آنان را به همان صورت درست و اصیل روایت و نقل کنند، و به همان وجه اصلی نشر دهند. امام صادق در حدیث «صحیح» می فرماید: «اعربوا حدثنا، فانا قوم فصحاء؛ سخن ما را به صورت درست نقل کنید، واژه های آن را صحیح تلفظ کنید و بر طبق دستور زبان، زیرا ما خود فصیحیم و درست سخن می گوییم».