فتح آشکار یا صلح حدیبیه

نبرد احزاب، تسلیم یهودیان بنی قریظه و دو سه جنگ که در سال ششم هجری رخ داد و به سود مسلمانان پایان یافت و غنیمت های جنگی که نصیب آنان شد، قدرت اسلام را در دیده ساکنان شبه جزیره بالا برد، چنان که بسیاری از قبیله ها مسلمان و یا فرمانبردار اسلام شدند.
وقت آن رسیده که پیغمبر حشمت اسلام را به مردم مکه نشان دهد و آنان را به مسلمانی بخواند. اگر قریش سرسختی نشان نمی دادند و مسلمان می شدند، به سود آنان و مسلمانان بود؛ چه از یک سو رستگاری آن در مسلمانی بود و از سوی دیگر اسلام مردم این شهر، که در دیده عرب ها مقامی ارجمند داشتند، و نیز مردمی لایق و کارآزموده بودند، برای آینده اسلام خالی از اهمیت نبود. در ذی القعده سال ششم هجری پیغمبر با هزار و پانصد تن از مردم مدینه برای ادای عمره روانه مکه شد. قریش چون از قصد پیغمبر آگاه شدند برای ممانعت وی آماده گردیدند. نخست خالدبن ولید و عکرمه بن ابی جهل را روانه کردند تا او را از رسیدن به مکه بازدارند. پیغمبر (ص) در جایی که حدیبیه نام دارد و آغاز سرزمین های حرم است فرود آمد و به مردم مکه پیغام داد ما برای زیارت آمده ایم نه برای جنگ. قریش نپذیرفتند.
سرانجام مصالحه نامه ای بین او و نماینده مردم مکه امضا شد که به موجب آن برای ده سال جنگی بین دو طرف نخواهد بود. در این سال مسلمانان نباید به مکه داخل شوند، اما در سال آینده همین موقع مردم شهر سه روز از مکه بیرون می روند و شهر را برای مسلمانان خواهند گذاشت تا زیارت کنند. یکی دیگر از مواد این پیمان نامه این بود که هرکس از مردم مکه نزد محمد (ص) آید به مکه برگردانده شود، اما اگر کسی از مدینه به مکه رفت قریش الزامی ندارد او را بازگرداند. دیگر ماده پیمان نامه این بود که هر قبیله آزاد است که در پیمان قریش باشد یا در پیمان محمد (ص).
بعض یاران پیغمبر چون نمی توانستند عمق این پیمان نامه و عواقب آن را دریابند برآشفتند و آن را برای خود شکستی دانستند. اما در حقیقت امضای این پیمان پیروزی بزرگی برای مسلمانان بود، زیرا مشرکان مکه که تا آن روز پیغمبر و پیروانش را به حساب نمی آوردند و می خواستند آنان را از روی زمین بردارند، حالا علاوه بر آن که او را به رسمیت می شناختند با او مانند همتا و طرف مقابل معامله می کردند. نیز، در این پیمان نامه آمده بود که قبیله ها آزادند به پیغمبر (ص) بپیوندند یا به قریش، در این صورت اگر مسلمانان یا قریش با هم پیمانان خود به جنگ برخاستند، این پیمان لغو خواهد بود. و قریش با رعایت نکردن این شرط موجبات فتح مکه را پدید آوردند.
اندکی پس از امضای پیمان یکی از مردم مکه که مسلمان شده بود طبق پیمان حدیبیه به مردم مکه تسلیم شد، اما او در بین راه از چنگ محافظان خود گریخت ولی به جای آن که به مدینه بیاید در نقطه ای که بر سر کاروان قریش به شام است موضع گرفت. اندک اندک عده ای از مسلمانان مکه به او پیوستند و برای کاروان قریش خطر جدی پدید آوردند. چون هیچ قانونی وجود نداشت که پیغمبر این عده را به مردم مکه برگرداند، ناچار پس از چندی بدو متوسل شدند که آنان را به مدینه بخواند و مسئله پس دادن پناهندگان منتفی شد. مهم تر آن که نقض یکی از مواد پیمان نامه از جانب قریش موجب گشودن شهر مکه شد.