وضعیت مردم مکه در جریان قیام امام حسین (ع)

مکه چه در دوره جاهلیت و چه در عصر اسلامی موقعیتی ممتاز داشت. قبله مسلمانان زیارتگاه حاجیان و حرم امن خدا بود. گروهی از خویشاندان پیغمبر در آنجا بسر می بردند. اما در حادثه 61 هـ ق خود را کنار کشید و تقریبا حالتی شبیه تماشاگر صحنه را پیش گرفت. از وجوه مردم شهر نه کسی همراه حسین (ع) به عراق رفت و نه به طور جدی از او خواست در آنجا بماند. هر چند اگر چنین تقاضایی هم می شد نمی پذیرفت چنانکه پسر زبیر از روی ظاهر سازی چنین درخواستی را با وی در میان گذاشت. این کناره گیری علت ها داشت. یکی اینکه پسر زبیر از مدت ها پیش مکه را پایگاه خود ساخته بود. و گروهی از مردم مکه و حجاز به او دل بسته بودند. دیگر اینکه معاویه در سالهای آخر عمر خود مخصوصا هنگامی که تصمیم گرفت یزید را به جانشینی خویش منصوب کند از دلجویی و بزرگداشت پسران صحابه و مهاجر و انصار دریغ نمی کرد. پس از مرگ معاویه هرچند مردم این شهر تمایلی به یزید و حکومت شام نداشتند اما چون فرصت جویان انتظار می بردند تا پایان کار چه شود. زیرا چنانکه تاریخ متعرض است هنگامی که حسین از مکه عازم عراق شد جز دو سه تن که به زعم خود از راه خیرخواهی می خواستند او را از رفتن به عراق بازدارند و جز فرستادگان حاکم مکه که از سفر او به عراق نگران بودند کسی خواه به موافقت و خواه به مخالفت سخنی نگفت. در حالی که می بایست در این شهر نیز چون شهرهای عراق انجمن ها تشکیل شود و جمعیت ها به راه افتد و از او بخواهند که در مکه بماند و خلافت خود را اعلام کند و یا همراه او به عراق بروند و در کنار وی بایستند. از دو بیتی که پسر عباس پس از آگاه شدن از تصمیم قطعی حسین در حرکت به سوی عراق برای پسر زبیر خوانده است معلوم می شود عبدالله و پیروان او چندان از ماندن حسین در مکه خشنود نبوده اند:

اکنون که پهنه کار برای تو خالی و بی منازع است *** آسوده خاطر هرچه می خواهی بکن