وظیفه ما در قبال گذشتگان

قرآن به ما می گوید که (راجع به مسلمین گذشته) مادامی که خلافش ثابت نشده باید خوشبین باشیم. اینکه می گویم «مادامی که خلافش ثابت نشده» می خواهم نظریه افرادی که افراط می کنند رد کنم. راجع به اینکه درباره گذشتگان از مسلمین چه نظری داشته باشیم، دو نظر افراطی و تفریطی وجود دارد. بعضی می خواهند به کلی چشم بپوشند حتی از جنایات شنیعی که گذشتگان کرده اند. می گویند به معاویه هم شما چیزی نگویید (آنها که دیگر اسمشان مسلمان بود)، حتی به یزید هم شما حمله نکنید و او را لعن نکنید. این، حرف درستی نیست. خصوصا به صحابه که می رسد، می گویند راجع به صحابه یک کلمه نگویید، هر کسی که به شرف صحبت پیغمبر رسیده یک کلمه درباره اش نگویید. خود صحابه به این دستور عمل نکرده اند، یعنی خود صحابه، صحابه دیگری را که منحرف شده بوده لعن هم کرده اند. پس مطلب به این گل و گشادی نیست. بعضی هم که اصلا می خواهند ندیده بگیریند، با کمال صراحت می گویند پیغمبر موفق نشد مسلمانی بسازد و بنابراین پیغمبر مرد در حالی که مردم بر کفر خودشان باقی ماندند. این هم با منطق قرآن جور در نمی آید. پس (نظر درست) چیست؟
ما باید جزء در مواردی که با دلیل، خلاف آن ثابت شده است، با نظر خوشبینی نگاه کنیم، ولی در مواردی که خلافش ثابت شده، یعنی افرادی که فسق یا کفرشان محرز است، با کمال صراحت لعنشان هم می کنیم. «والذین جاءو من بعدهم یقولون ربنا اغفرلنا و لاخواننا الذین سبقونا بالایمان و لا تجعل فی قلوبنا غلا للذین امنوا ربنا انک رؤوف رحیم؛ کسانی که بعد از این دو طبقه صالح آمده اند می گویند پروردگارا مغفرت خودت را شامل حال ما کن ما را بیامرز و برادران ما که قبل از ما در ایمان بر ما پیشی گرفته اند خدایا در دل ما غل و غشی و کینه ای برای کسانی که ایمان آورده اند قرار نده تو مهربانی و تو آمرزنده هستی، و تو صاحب لطف و مرحمت هستی» (حشر/ 10).
خود این یکی از دعاهای قرآن است «ربنا اغفرلنا لاخواننا الذین سبقونا بالایمان و لا تجعل فی قلوبنا غلا للذین امنوا ربنا انک رؤوف رحیم » که مرحوم آقای بروجردی می دیدم گاهی این دعا را می خواند.