افسانه خلقت در دین زرتشتی

کریستن سن افسانه خلقت را طبق مندرجات اوستای ساسانی چنین نقل می کند:
عمر دنیا بالغ بر 12000 سال است، در سه هزار سال نخستین عالم، اوهرمزد (یا عالم روشنی) و اهریمن (یا عالم تاریکی) در جوار یکدیگر آرام می زیسته اند. این دو عالم از سه جانب نامتناهی بوده و فقط از جانب چهارم به یکدیگر محدود می شده اند. دنیای روشن در بالا و عالم ظلمانی در زیر قرار داشته و هوا فاصله آنها بوده است مخلوقات اورمزد در این سه هزار سال در حال امکانی بودند. سپس اهریمن نور را دیده در صدد نابود کردنش بر آمد. اوهرمزد که از آینده آگاهی داشت مصافی به مدت نه هزار سال با وی طرح افکند. اهریمن که فقط از ماضی آگاه بود رضا داد. آنگاه اوهرمزد به او پیشگویی کرد که این جدال با شکست عالم ظلمت خاتمه خواهد یافت.
از استماع این خبر اهریمن سخت متوحش شد و مجددا به عالم تاریکی در افتاد و سه هزار سال در آنجا بی حرکت بماند. اوهرمزد در این فرصت دست به آفرینش جهان زد و چون کار خلقت به پایان رسید، گاوی را بیافرید که موسوم به گاو نخستین است.
پس آنگاه انسانی بزرگ خلق کرد به نام گیومرد "کیومرث" که نمونه نوع بشر بود. آنگاه اهریمن به آفریدگان او حمله برد و عناصر را بیالود و حشرات و هوام ضاره را بیافرید. اوهرمزد در پیش آسمان خندقی کند. اهریمن مکرر حمله کرد و عاقبت گاو و گیومرد را بکشت، اما از تخمه گیومرد که در دل خاک نهفته بود چهل سال بعد گیاهی رست که اولین زوج آدمی به اسم مشیگ و مشیانگ از او بیرون آمد و دوره آمیزش نور و ظلمت که آن را گمیزشن گویند شروع شد. انسان در این جنگ خیر و شر به نسبت اعمال نیک یا بد خود از یاران نور یا از اعوان ظلمت شمرده می شود (ایران در زمان ساسانیان، صفحه 168 - 169).
گاو در تعالیم زرتشت
گاو و بالخصوص گاو نر تقدس مخصوصی پیدا کرده بود. در تعلیمات اصلی زردشت قربانی کردن گاو و هر حیوان دیگر (که قبل از زردشت خون این حیوانها را می ریختند بدون آنکه منظور اطعام نیازمندان باشد بلکه به خیال اینکه ریختن خون این حیوانات سبب تقویت خدایان می گردد)، ممنوع شد و تأکید شد که از این حیوان برای زراعت استفاده شود.
شاید همین تعلیم و شاید سوابق دیگر از دوران طبیعت پرستی سبب شد که بعد از زردشت گاو کم کم در ردیف مقدسات قرار گیرد. در افسانه خلقت، اول مخلوق زمینی فرض شود و با گیومرد (کیومرث) به درجه شهادت نائل گردد و مخصوصا ادرار گاو، مقدس و پاک کننده شناخته شود همانطوری که کریستن سن می گوید: در کتاب "وندیداد" شرح مبسوطی راجع به آب و تاثیر آن در تطهیر مندرج است، فقط چیزی که در تطهیر مؤثرتر از آب محسوب می شد بول گاو بود (ایران در زمان ساسانیان، صفحه ء 141 - 167).