اقبال و کنفرانس «احیای فکر دینی»

از اقبال کتابی چاپ شده است که مجموعه ای است از هفت کنفرانس او در پاکستان که ظاهرا در محیطهای دانشگاهی ایراد شده است، چون سطح این کنفرانس ها آنقدر عالی است که بعید به نظر می رسد که در مجامع عمومی ایراد شده باشد قطعا اینها در مجامع علمی ایراد شده است همه اینها تحت عنوان "احیای فکر دینی" است.
البته هر کنفرانسی خودش یک عنوان مستقل دارد، یکی تحت عنوان "تجربه دینی"، دیگری تحت عنوان "محک های فلسفی در تجربه دینی"، دیگری تحت عنوان "آزادی و جاودانی من بشری" و یکی تحت عنوان "روح فرهنگ و تمدن اسلامی" و یکی تحت عنوان "اصل حرکت در اسلام" و یکی دیگر در موضوع "آیا دین ممکن است" که این تیتر را می گویند اقتباسی است که از کانت کرده است، و بالاخره یک کنفرانس تحت عنوان "تصور خدا و معنی نیایش" به هر حال همه اینها را این مرد تحت عنوان احیاء فکر دینی ایراد کرده است.
من نمی خواهم ادعا کنم تمام حرفهایی که او در این موضوع بسیار بزرگ گفته است بی انتقاد است، و یا تمام حرفها همان است که این مرد آنها را ایراد کرده است، ولی از باب اینکه این موضوع را او عنوان کرده و در حدودی که یک نفر مفکر می تواند در این موضوعات بحث کند، بحث کرده است، بسیار بسیار شایسته تقدیر و تمجید و تبجیل است.