لطف خدا، ورای همه اسباب ها

خداوند در آیه 30 سوره ملک می فرماید: «قل أرأیتم ان اصبح ماؤکم غورا فمن یاتیکم بماء معین؛ بگو: به من خبر دهید اگر آب شما (در زمین) فرو رود، چه کسی آب روان برایتان خواهد آورد؟» به حسب ظاهر آیه بر می گردد به حالت یک امر طبیعی. قبل از توضیح درباره این آیه لازم به ذکر است که هرچه در عالم طبیعت هست اینچنین نیست که لازمه ضروری باشد که باید باشد و تخلفش محال است، بلکه زمام همه امور به دست خداوند است و خداوند است که هرچه بخواهد باشد هست و اگر بخواهد نباشد نیست یا حتی اگر نخواهد باشد دیگر نیست. از این جهت است که انسان باید همه آنچه را که در عالم هست نعمت هایی بداند که دست لطف پروردگار به او داده است، یعنی از ورای همه اسباب و مسببات، باز باید دست لطف و عنایت او را ببیند. او اگر نخواهد، تمام این نظام ها به هم می خورد. مثلا اگر انسان به ظاهر و اسباب ظاهر نگاه کند، باران یک سلسله علل و اسباب دارد که آمدنش تابع آن است، خورشیدی است، بر دریاها می تابد، آب دریاها بخار می شود، این بخارها بالا می رود، ابر به وجود می آید، در اثر تغییر جو و حرارت باد به وجود می آید، ابر حرکت می کند، در یک جاهایی بالاخره به صورت قطرات باران پایین می آید. این دیگر لازمه نظام جبری عالم است، غیر از این شکل دیگری اساسا تصور ندارد. ولی این طور نیست، سررشته همه این علت ها و اسباب ها در یک جا متمرکز است، در آنی اگر بخواهد، همه چیز تغییر ماهیت می دهد:
جمله ذرات زمین و آسمان *** لشکر حق اند گاه امتحان
آب را دیدی که در طوفان چه کرد *** باد را دیدی که با عادان چه کرد
چه کسی اساسا از راز نهایی عالم آگاه است؟ آنچه که ما می بینیم، اموری سطحی است. سر رشته همه اینها در دست خداست. اگر چشمه ای می بینید، چاهی می بینید، آب زلالی می بینید، آب جاری ای می بینید (ما معین یعنی آب جاری) همه اینها را لطف خدا بدانید، اگر خدا نخواهد و اگر خدا خلافش را بخواهد چشمه های عالم خشک می شود. اگر خشک بشود، آن که بخواهد برای شما باز آب جاری بیاورد کیست؟
در بعضی از روایات به تعبیر این آیه توجه شده است، که مقصود از آن چشمه، تنها این چشمه ظاهری نیست، چشمه معنوی هم هست، در واقع کانه اشاره است به خود حضرت رسول و ادامه وجود ایشان به وسیله اوصیاشان، یعنی قدر این سرچشمه آب جاری و قدر این آب زلال را بدانید. اگر خدا بخواهد این سرچشمه را خشک کند و بگیرد، آن وقت کیست که برای شما آبی از نو جاری کند؟ آیا دیگر پیغمبری برای شما خواهد بود، هادی و راهنمایی برای شما خواهد بود؟ امامی برای شما خواهد بود؟ در احادیث آمده که اشاره به غیبت امام زمان (عج) است. بگو اگر این آب پنهان شود (چون آب اگر قاعر بشود معدوم که نشده، می رود در قعر زمین و مخفی می شود)، بگو اگر این آب که آب هدایت و راهنمایی است و به وسیله مقام امامت در میان شما جاری می شود از شما مخفی و پنهان بشود، کیست که باز آب جاری را به شما برگرداند غیر از ذات اقدس باری تعالی؟