تجلی وجه خداوند در تمام آفرینش

یکی از القاب مبارکه حضرت بقیة الله تعالی، مُحمد بن الحسن العسکری (عج)، وجهُ الله است، و در زیارت آن حضرت میخوانیم: «السلاَمُ عَلَی وَجْهِ اللَهِ الْمُتَلَقبِ بَیْنَ أَظْهُرِ عِبَادِهِ؛ سلام بر وجهُ الله که در میان بندگان متین و راستین خدا بدین لقب ملقب شده است». و در دعای ندبه میخوانیم: «أَیْنَ وَجْهُ اللَهِ الذِی یَتَوَجهُ إلَیْهِ الاْ وْلِیآءُ؛ کجاست وجهُ الله، آن کسیکه اولیاء خدا بسوی او متوجه میشوند»؟
و از حضرت صادق (ع) روایت است که: «مَنْ زَعَمَ أَن لِلهِ وَجْهًا کَالْوُجُوهِ فَقَدْ أَشْرَکَ، وَ مَنْ زَعَمَ أَن لِلهِ جَوَارِحَ کَجَوَارِحِ الْمَخْلُوقِینَ فَهُوَ کَافِرٌ بِاللَهِ فَلاَ تَقْبَلُوا شَهَادَتَهُ وَ لاَ تَأْکُلُوا ذَبِیحَتَهُ! تَعَالَی اللَهُ عَما یَصِفُهُ الْمُشَبهُونَ بِصِفَةِ الْمَخْلُوقِینَ؛ فَوَجْهُ اللَهِ أَنْبِیَآؤُهُ وَ أَوْلِیَآؤُهُ؛ کسیکه گمان کند که خداوند مانند مخلوقین صورت و سیمائی دارد و وجه دارد، به خدا شرک آورده است. و کسیکه بپندارد از برای خدا اعضاء و جوارحی است مانند اعضاء و جوارح مخلوقات، به خدا کفر ورزیده است؛ شهادت او را قبول نکنید و ذبیحه او را نخورید! بلند مرتبه و عالی درجه است خداوند از آن صفات مخلوقات که مُشبهون به او نسبت میدهند و به صفات مخلوقات تشبیه می کنند؛ وجه خدا أنبیای او و أولیای او هستند». افرادی که متحقق به وجه اللهی شوند همیشه با خدا بوده و هیچ موجودی حاجب و مانع آنها از حضور نیست.
تَجَلی لیَ الْمَحْبوبُ فی کُل وِجْهَةٍ *** فَشاهَدْتُهُ فی کُل مَعْنًی وَ صَوْرَةِ
ترجمه: حضرت محبوب در هر صورت و سیمائی برای من تجلی نمود، پس من او را در هر معنی و صورتی مشاهده نمودم.
به هر چه مینگرم صورت تو می بینم *** از آنکه در نظرم جملگی تو می آئی
جَلَتْ فی تَجَلیهَا الْوُجودُ لِناظِری *** فَفی کُل مَرْئِی أراها بِرُؤْیَةِ
ترجمه: ذات مقدس خداوندی در عالم وجود بر چشم من تجلی کرد؛ و بر این اساس، من در هر چیزِ مرئی او را به دیدنی مختص به خود دیدم».
گفت نوح ای سرکشان من من نیم *** من ز جان مُردم به جانان میزیم
چون ز جان مردم به جانان زنده ام *** نیست مرگم، تا ابد پاینده ام
چون بمُردم از حواسات بشر *** حق مرا شد سمع و ادراک و بصر
چونکه من من نیستم این دم زهوست *** پیش این دم هر که دم زد کافر اوست
گر نبودی نوح را از حق یدی *** پس جهانی را چسان بر هم زدی
از حضرت رسول اکرم (ص) وارد است که فرمود: «لَوْ دُلیْتُمْ بِالاْ رْضِ السفْلَی، لَهَبَطْتُمْ عَلَی اللَهِ تَعَالَی؛ اگر به پائین ترین و گودترین نقاط زمین فرود آورده شوید، هر آینه بر خدا فرود خواهید آمد».
و در تعلیقه اسفار مُعلق گوید: و در نسخه دیگری چنین وارد شده است که: «لَوْ أُدْلِیتُمْ بِحَبْلٍ إلَی الاْ رْضِ السفْلَی، لَهَبَطْتُمْ عَلَی اللَهِ تَعَالَی؛ اگر بوسیله ریسمانی به پائین ترین و گودترین نقاط زمین فرود آورده شوید، هر آینه بر خداوند تعالی فرود خواهید آمد».
البته مفاد این حدیث همان مفاد دعای حزین است که حضرت سجاد (ع) عرض میکند: «أُنَاجِیکَ یَا مَوْجُودُ فِی کُل مَکَانٍ؛ با همه موجودات گرچه پست ترین نقاط روی زمین باشد، وجه خدا موجود است»، و خداوند تبارک و تعالی با هر موجودی بدون استثناء معیت دارد. جنبه موجودیت موجود را وجه خلقی، و جنبه معیت خداوند تبارک و تعالی را با آن وجه إلهی گویند.