ابن البراج

قـاضـى عـبدالعزیز حلبى معروف به ابن البراج، شاگرد سید مرتضى و شیخ طوسى است. از طـرف شـیخ طوسى، به بلاد شام كه وطنش بود فرستاده شد. بیست سال در طرابلس شام، قاضى بـود. در سـال 481 درگـذشـتـه اسـت. كـتـابهاى فقهى او كه بیشتر نام برده مى شود، یكى به نام "المهذب" است و دیگرى به نام "جواهر".

ابن براج و عصر زندگانى او:
شیخ ابوالقاسم عبدالعزیز بن نحریر بن عبدالعزیز بن البراج، در مصر تولد یافت و در آن منطقه رشد و نـمـا كـرد. تـحـصیلات خود را ابتدا در زادگاه خویش، سپس در بغداد ادامه داد تا اینكه یكى از فقهاى نامدار و وجهه و اعتبار شیعه در عصر خویش گردید. او از علم وسیع و اطلاعات شایسته در زمـیـنـه فـقـه و عـلـوم اسـلامى برخوردار بوده است و تالیفات فراوان او نشان دهنده این وسعت اطـلاعات و معلومات مى باشد. او در سال 429 هـ ق به جمع شاگردان علم الهدى پیوست و یكى از خـواص شـاگردان او قرار گرفت و در محضر او از منزلت و رتبت به سزایى برخوردار شد تا اینكه سـیـد بـه رحـمت ایزدى شتافت، او، ملازمت شیخ الطائفه را داشت، تا اینكه نمایندگى شیخ را، در حـدود شـام پـذیـرفت و خود، یكى از مردان فقه و فقاهت معروف آن دیار گردید. او از سوى جلال الـمـلـك در سـال 438 قـضـاوت مـنطقه طرابلس را پذیرفت و در آن منطقه به رتق و فتق امور مسلمین پرداخت.

گفتار ارباب تراجم در باب او:
صـاحب "ریحانة الادب" درباره او گوید: شیخ عبدالعزیز بن براج شامى حلبى طرابلسى، مكنى به ابـوالـقـاسم، ملقب به قاضى، موصوف به عزالدین و عزالمؤمنین، از اكابر فقهاى امامیه اواخر قرن پـنـجـم هجرت، از وجوه و اعیان ایشان و از تلامذه سیدمرتضى علم الهدى بود. ماهى هشت دینار (طـلاى مـسكوك هیجده نخود)، از طرف سید شهریه داشت به جهت تلمذ و انسى كه با او داشته اسـت، او را خـلـیـفـة الـمـرتضى گفته اند. ابن براج از اساتید معظم خود، سید مرتضى و ابوالفتح كـراجكى روایت كرده است و از راویان او شیخ عبدالجبار مفید رازى است كه در ولایت رى، فقیه امامیه بوده است و جمعى از اكابر وقت نیز از او روایت مى كنند. قضاوت او در طرابلس بیست یا سى سال ادامه داشته، به همین جهت به لقب قاضى شهرت یافته است. صـاحـب مـعـجـم رجال الحدیث، ضمن بازگویى سخن شیخ منتجب الدین رازى در "الفهرست" و بـازشمارى كتاب هاى او، سپس نقل نظر ابن شهر آشوب و اخیرا بازگویى نظر سید مصطفى تفرشى در رجال خویش كه همه او را به عنوان آبروى شیعه و فقیه آنان ستوده اند، مطلب جدیدى در مورد او ارائه نداده است.

تالیفات:
او تـالـیـفـات مـتـعدد و نوشته هاى پربارى در فروع فقهى دارد كه از آن میان مى توان: الجواهر، المعالم، المنهاج، الكامل، روضة النفس فی احكام العبادات، المقرب، المهذب، الموجز، حسن التصریف و شرح جمل سید مرتضى را نام برد.

1 ـ جواهر الفقه: این كتاب در چند مجلد به نام جوامع الفقه در ایران چاپ شده است و اخیرا از سوى كتابخانه آیت الله العظمى مرعشى نجفى (ره) تجدید طبع گردیده است.
2 ـ روضة النفس در احكام عبادات.
3 ـ شرحى بر جمل العلم و العمل علم الهدى (استاد خویش).
4 ـ عماد المحتاج فی مناسك الحج.
5 ـ الكامل.
6 ـ المعالم.
7 ـ المعتمد.
8 ـ المنهاج.
9 ـ الموجز.

وفات:
او پـس از تلاش فراوان و مجاهدت خستگى ناپذیر در راه تبلیغ و اجراى احكام اسلام، شب جمعه 9 شعبان 481 هـ ق در هشتاد سالگى در طرابلس درگذشت و با شكوه و احترام لازم مدفون گردید.