نظریات تحقیرآمیز درباره زن و دیدگاه اسلام

در مورد زن و مقام زن نظریات تحقیر آمیزی ارائه شده است که دین اسلام تمام این نظریات را رد نموده است. یکی از نظریات تحقیر آمیز این است که زن از مایه ای پست تر از مرد آفریده شده است. اگر بخواهیم ببینیم نظر قرآن درباره خلقت زن و مرد چیست، لازم است به مساله سرشت زن و مرد، که در سایر کتب مذهبى نیز مطرح است توجه کنیم. قرآن نیز در این موضوع سکوت نکرده است. باید ببینیم قرآن زن و مرد را یک سرشتى مى داند یا دو سرشتى، یعنى آیا زن و مرد داراى یک طینت و سرشت مى باشند و یا داراى دو طینت و سرشت. قرآن با کمال صراحت در آیات متعددى مى فرماید: «یا أیها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحدة وخلق منها زوجها وبث منهما رجالا کثیرا ونساء واتقوا الله الذی تساءلون به والأرحام إن الله کان علیکم رقیبا» (نساء/ آیه 1)؛ «که زنان را از جنس مردان و از سرشتى نظیر سرشت مردان آفریده ایم». قرآن درباره آدم اول مى گوید: «همه شما را از یک پدر آفریدیم و جفت آن پدر را از جنس خود او قرار دادیم». درباره همه آدمیان مى گوید: «خداوند از جنس خود شما براى شما همسر آفرید» (سوره نساء، سوره نحل و سوره روم). در قرآن از آنچه در بعضى از کتب مذهبى هست که زن از مایه اى پست تر از مایه مرد آفریده شده و یا اینکه به زن جنبه طفیلى و چپى داده اند و گرفته اند که همسر آدم اول از عضوى از اعضاى طرف چپ او آفریده شده، اثر و خبرى نیست. بر همین اساس در اسلام نظریه تحقیر آمیزى نسبت به زن از لحاظ سرشت و طینت وجود ندارد.

یکى دیگر از نظریات تحقیر آمیزى که در گذشته وجود داشته است و در ادبیات جهان آثار نامطلوبى به جا گذاشته است این است که زن عنصر گناه است، از وجود زن شر و وسوسه برمى خیزد، زن شیطان کوچک است. مى گویند در هر گناه و جنایتى که مردان مرتکب شده اند زنى در آن دخالت داشته است. مى گویند مرد در ذات خود از گناه مبراست و این زن است که مرد را به گناه مى کشاند. مى گویند شیطان مستقیما در وجود مرد راه نمى یابد و فقط از طریق زن است که مردان را مى فریبد؛ شیطان زن را وسوسه مى کند و زن مرد را. مى گویند آدم اول که فریب شیطان را خورد و از بهشت سعادت بیرون رانده شد، از طریق زن بود شیطان حوا را فریفت و حوا آدم را. قرآن داستان بهشت آدم را مطرح کرده، ولى هرگز نگفته که شیطان یا مار، حوا را فریفت و حوا آدم را، قرآن نه حوا را به عنوان مسؤول اصلى معرفى مى کند و نه او را از حساب خارج مى کند. قرآن مى گوید: به آدم گفتیم خودت و همسرت در بهشت سکنى گزینید و از میوه هاى آن بخورید. قرآن آنجا که پاى وسوسه شیطان را به میان مى کشد ضمیرها را به شکل «تثنیه» مى آورد، مى گوید: «فوسوس لهما الشیطان» (اعراف/آیه 20)؛ «شیطان آن دو را وسوسه کرد». «فدلیهما بغرور» (اعراف/آیه 22)؛ «شیطان آن دو را به فریب راهنمایى کرد». «و قاسمهما انى لکما لمن الناصحین» (اعراف/آیه 21)؛ یعنى «شیطان در برابر هر دو سوگند یاد کرد که جز خیر آنها را نمى خواهد». به این ترتیب قرآن با یک فکر رایج آن عصر و زمان که هنوز هم در گوشه و کنار جهان بقایایى دارد، سخت به مبارزه پرداخت و جنس زن را از این اتهام که عنصر وسوسه و گناه و شیطان کوچک است مبرا کرد.

یکى دیگر از نظریات تحقیرآمیزى که نسبت به زن وجود داشته است در ناحیه استعدادهاى روحانى و معنوى زن است. مى گفتند زن به بهشت نمى رود، زن مقامات معنوى و الهى را نمى تواند طى کند، زن نمى تواند به مقام قرب الهى آن طور که مردان مى رسند برسد. قرآن در آیات فراوانى تصریح کرده است که پاداش اخروى و قرب الهى به جنسیت مربوط نیست، به ایمان و عمل مربوط است، خواه از طرف زن باشد و یا از طرف مرد. قرآن در کنار هر مرد بزرگ و قدیسى از یک زن بزرگ و قدیسه یاد مى کند. از همسران آدم (ع) و ابراهیم (ع) و از مادران موسى (ع) و عیسى (ع) در نهایت تجلیل یاد کرده است. اگر همسران نوح (ع) و لوط (ع) را به عنوان زنانى ناشایسته براى شوهرانشان ذکر مى کند، از زن فرعون نیز به عنوان زن بزرگى که گرفتار مرد پلیدى بوده است غفلت نکرده است. گویى قرآن خواسته است در داستانهاى خود توازن را حفظ کند و قهرمانان داستان ها را منحصر به مردان ننماید.
قرآن درباره مادر موسى (ع) مى گوید: ما به مادر موسى وحى فرستادیم که کودک را شیر بده و هنگامى که بر جان او بیمناک شدى او را به دریا بیفکن و نگران نباش که ما او را به سوى تو باز پس خواهیم گردانید. قرآن درباره مریم (ع)، مادر عیسى (ع)، مى گوید: کار او به آنجا کشیده شده بود که در محراب عبادت همواره ملائکه با او سخن مى گفتند و گفت و شنود مى کردند، از غیب براى او روزى مى رسید، کارش از لحاظ مقامات معنوى آن قدر بالا گرفته بود که پیغمبر (ص) زمانش را در حیرت فرو برده، او را پشت سر گذاشته بود، زکریا (ع) در مقابل مریم مات و مبهوت مانده بود. در تاریخ خود اسلام زنان قدیسه و عالیقدر فراوانند. کمتر مردى است به پایه خدیجه (ع) برسد، و هیچ مردى جز پیغمبر (ص) و على (ع) به پایه حضرت زهرا (س) نمى رسد. حضرت زهرا (س) بر فرزندان خود که امامند و بر پیغمبران غیر از خاتم الانبیاء برترى دارد. اسلام در، سیر من الخلق الى الحق یعنى در حرکت و مسافرت به سوى خدا هیچ تفاوتى میان زن و مرد قائل نیست. تفاوتى که اسلام قائل است در سیر من الحق الى الخلق است، در بازگشت از حق به سوى مردم و تحمل مسؤولیت پیغمبرى است که مرد را براى این کار مناسب تر دانسته است.
یکى دیگر از نظریات تحقیرآمیزى که نسبت به زن وجود داشته است، مربوط است به ریاضت جنسى و تقدس تجرد و عزوبت. چنانکه مى دانیم در برخى آیین ها رابطه جنسى ذاتا پلید است. به عقیده پیروان آن آیین ها تنها کسانى به مقامات معنوى نایل مى گردند که همه عمر مجرد زیست کرده باشند. یکى از پیشوایان معروف مذهبى جهان مى گوید: "با تیشه بکارت درخت ازدواج را از بن برکنید". همان پیشوایان ازدواج را فقط از جنبه دفع افسد به فاسد اجازه مى دهند، یعنى مدعى هستند که چون غالب افراد قادر نیستند با تجرد صبر کنند و اختیار از کفشان ربوده مى شود و گرفتار فحشا مى شوند و با زنان متعددى تماس پیدا مى کنند، پس بهتر است ازدواج کنند تا با بیش از یک زن در تماس نباشند. ریشه افکار ریاضت طلبى و طرفدارى از تجرد و عزوبت، بدبینى به جنس زن است، محبت زن را جزء مفاسد بزرگ اخلاقى به حساب مى آورند. اسلام با این خرافه سخت نبرد کرد، ازدواج را مقدس و تجرد را پلید شمرد. اسلام دوست داشتن زن را جزء اخلاق انبیا معرفى کرد و گفت: «من اخلاق الانبیاء حب النساء»، پیغمبر اکرم مى فرمود: "من به سه چیز علاقه دارم: بوى خوش، زن، نماز".
برتراند راسل مى گوید: در همه آیین ها نوعى بدبینى به علاقه جنسى یافت مى شود مگر در اسلام، اسلام از نظر مصالح اجتماعى حدود و مقرراتى براى این علاقه وضع کرده اما هرگز آن را پلید نشمرده است.
یکى دیگر از نظریات تحقیر آمیزى که درباره زن وجود داشته این است که مى گفته اند زن مقدمه وجود مرد است و براى مرد آفریده شده است. اسلام هرگز چنین سخنى ندارد. اسلام اصل علت غایى را در کمال صراحت بیان مى کند. اسلام با صراحت کامل مى گوید زمین و آسمان، ابر و باد، گیاه و حیوان، همه براى انسان آفریده شده اند اما هرگز نمى گوید زن براى مرد آفریده شده است. اسلام مى گوید هر یک از زن و مرد براى یکدیگر آفریده شده اند: «هن لباس لکم و انتم لباس لهن» (بقره/آیه 187)؛ «زنان زینت و پوشش شما هستند و شما زینت و پوشش آنها». اگر قرآن زن را مقدمه مرد و آفریده براى مرد مى دانست قهرا در قوانین خود این جهت را در نظر مى گرفت ولى چون اسلام از نظر تفسیر خلقت چنین نظرى ندارد و زن را طفیلى وجود مرد نمى داند، در مقررات خاص خود درباره زن و مرد به این مطلب نظر نداشته است.
یکى دیگر از نظریات تحقیر آمیزى که در گذشته درباره زن وجود داشته این است که زن را از نظر مرد یک شر و بلاى اجتناب ناپذیر مى دانسته اند. بسیارى از مردان با همه بهره هایى که از وجود زن مى برده اند او را تحقیر و مایه بدبختى و گرفتارى خود مى دانسته اند. قرآن کریم مخصوصا این مطلب را تذکر مى دهد که وجود زن براى مرد خیر است، مایه سکونت و آرامش دل اوست.

یکى دیگر از آن نظریات تحقیر آمیز این است که سهم زن را در تولید فرزند بسیار ناچیز مى دانسته اند. اعراب جاهلیت و بعضى از ملل دیگر مادر را فقط به منزله ظرفى مى دانسته اند که نطفه مرد را، که بذر اصلى فرزند است در داخل خود نگه مى دارد و رشد مى دهد.
در قرآن ضمن آیاتى که مى گوید شما را از مرد و زنى آفریدیم و برخى آیات دیگر که در تفاسیر توضیح داده شده است، به این طرز تفکر خاتمه داده شده است. بنابراین اسلام از نظر فکر فلسفى و از نظر تفسیر خلقت، نظر تحقیرآمیزى نسبت به زن نداشته است بلکه آن نظریات را مردود شناخته است.