بشر و حق توصیف خداوند از نظر آیات و روایات

اشکال: از برخی از آیات و روایات استفاده می شود که بشر حق توصیف خداوند را ندارد و خداوند را از توصیف تنزیه می کند، مانند آیه 180 سوره صافات: «سبحان ربک رب العزة عما یصفون؛ منزه است پروردگار تو، پروردگار عزت و قدرت، از آنچه آنان توصیف می کنند» و آیه 100 سوره انعام: «سبحانه و تعالی عما یصفون؛ منزه است خدا و برتر است از آنجه توصیف می کنند» و آیه 43 سوره اسراء: «سبحانه و تعالی عما یقولون علوا کبیرا؛ خداوند پاک و برتر است از آنچه آنها می گویند بسیار برتر و منزه تر». و به طور کلی همه آیاتی که کلمه «سبحان» یا «تعالی» نسبت به خداوند به کار رفته است پیامش تنزیه خداوند از توصیف انسانهاست. و نیز در اخبار و احادیثی وارد شده که جایز نیست خداوند را توصیف کنیم مگر با آنچه خود خداوند خودش را توصیف کرده است.
پاسخ: یادآوری دو نکته لازم است: 1- روشن است که بشر توانایی این را ندارد که از تعلیمات قرآن و پیشوایان دین و آورندگان وحی و صاحبان الهام پا فراتر بگذارد. بدیهی است که تعلیمات قرآن و توضیحاتی که در زمینه این تعلیمات از سوی اولیاء دین رسیده است، کمال معارف الهی است که دست بشر می تواند به آنها برسد. 2- جای تردید نیست که باید از تعلیمات قرآن و شاگردان مستقیم قرآن در این زمینه الهام گرفت؛ زیرا بزرگ ترین و الهام بخش ترین این حقایق، قرآن مجید و سخنان شاگردان و دست پروردگان قرآن است.
پس از این دو مقدمه می توان گفت بشر می تواند روی موازین و اصول علمی و عقلی در مسائل خداشناسی و الهیات بیندیشد و اجتهاد و استنباط کند و از قرآن و حدیث الهام بگیرد و الهام گرفتن جائی معنی پیدا می کند که استقلال فکر وجود داشته باشد.