ایمان و عمل صالح، از علل ورود به بهشت در قرآن

درباره اوصاف بهشتیان آیات فراوانی در قرآن مجید وارد شده که در مجموع صفات و اعمالی که انسان را به بهشت می رساند و او را در آن جایگاه رفیع و والا جای می دهد، کاملا مشخص می سازد، و دیدگاه اسلام را در مسأله نجات و سعادت ابدی و تکامل بشر روشن می کند.

ایمان و عمل صالح
نخستین چیزی که سرمایه اصلی نجات و خمیر مایه سعادت و کلید درهای بهشت شمرده شده ایمان و عمل صالح است. قرآن می گوید: "والذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک اصحاب الجنه هم فیها خالدون (بقره/ 82) «کسانی که ایمان آورند و اعمال صالح انجام دادند یاران بهشتند و جاودانه  در آن خواهند ماند». این تعبیر یا شبیه آن در آیات بسیاری وارد شده است که تکرار آن بیانگر اهمیت موضوع و توجه خاص قرآن نسبت به آن می باشد. به این ترتیب قرآن، پرده های اوهام گروهی از اهل کتاب و مقلدین آنها را در میان اقوام و ملل دیگر، که تصور می کردند مسأله نجات ورود در بهشت براساس یک سلسله روابط یا ضوابطی غیراز ایمان و عمل صالح است، پاره می کند، و انسانها را برای ساختن خویش در دو بعد «عقیده» و «عمل» بسیج می نماید، و اتفاقا آیه مورد بحث به دنبال آیاتی درباره قوم یهود است که خود را قوم برگزیده خداوند می دانستند، و گاهی فرزندان خدا خطاب می کردند! و می گفتند: «اگر هم گناه کرده باشیم جز چند روزی آتش دوزخ به ما نخواهید رسید». گوئی عهد و پیمانی با خدا بسته بودند!

بدیهی است رابطه «ایمان» و «عمل صالح» رابطه «درخت» و«میوه» است. یک درخت سالم (از درختان میوه) خالی از میوه نخواهد بود، همچنین ایمان و عمل صالح جدا نخواهد شد، مگر ایمانهای ضعیف و کم نور که در برابر شهوات و هوی و هوسها از اثر می افتد. لذا در حدیثی از امام صادق(ع) می خوانیم که وقتی از حقیقت ایمان سوال کردند فرمود: "الایمان ان یطاع الله فلا یعصی" «ایمان آن است که اطاعت خدا شود و معصیت او نشود»، و به تعبیر روشنتر، عمل صالح تجسم ایمان قلبی است!

البته این سخن بدان معنی نیست که معصیتکاران یا مرتکبان کبیره کافرند آن گونه که خوارج می پنداشتند، بلکه منظور این است که ایمان قوی هرگز از عمل صالج جدا نیست، هرچند ایمانهای ضعیف با ارتکاب کبائر می سازد. این نکته نیز قابل توجه است که غالبا در آیات قرآن بر عمل صالح مقدم داشته شده، با اینکه به نظر می رسد انجام واجبات و ترک محرمات کاری مشکل تر از ایمان است، و قاعدتا باید مقدم داشته شود. این به خاطر آن است که قرآن با این بیان می خواهد اشاره به ریشه و اساس بودن ایمان نسبت به اعمال صالح کند.

آخرین سخن دراین مبحث اینکه تعبیر به ایمان و عمل صالح، آنچنان تعبیر گسترده ای است که تمام مراحل ایمان به خدا و سایر مبانی اعتقادی را از یکسو، و انجام هرگونه کارشایسته فردی و اجتماعی و عبادی و سیاسی را از سوی دیگر شامل می شود، این بود نخستین کلید درهای بهشت.