احترام خاص، یکی از لذات روحانی بهشتیان در قرآن

با توجه به اینکه «معاد» هم جنبه جسمانی دارد و هم روحانی و نیز با توجه به اینکه روح به مراتب اعلا و اشراف از جسم است، نباید تردید داشت که نعمتهای روحانی و معنوی بهشت به مراتب از نعمتهای مادی برتر و والاتر و پرشکوه تر است! ولی از آنجا که این مواهب و نعمتها معمولا در وصف  نمی گنجد، و دیدنی است (دیدن با چشم دل) نه گفتنی و نه شنیدنی، لذا در آیات قرآن غالبا اشارات سر بسته ای به این بخش از نعمتهای بهشتی می بینیم جز در مواردی که قابل شرح و بیان بوده که در آنجا قرآن به شرح و بیان آنها پرداخته است.

به تعبیر دیگر لذت درک معرفة الله، و جذبه های جلال و جمال او، و انوار الطاف خفیه پروردگار و مستی از جام عشق ذات مقدس او، آنچنان است که یک لحظه آن از تمام نعمتهای مادی جهان برتر است. ما گاهی نمونه های بسیار کمرنگ این مطلب را در این دنیا تجربه کرده ایم که وقتی حالی برای عبادت و خلوت با پروردگار دست دهد و انسان غرق مناجات با قاضی الحاجات گردد، دنیا و آنچه  در آن است به فراموشی بسپرد و در لحظات کوتاهی محو جمال بی مثال او شود مخصوصا اگر این امر در مراکز حساسی همچون جوار خانه کعبه، یا در عرفات و مشعر و امثال آن از مراکز خاص  عبادت باشد، آنچنان نشاط و لذت به انسان دست دهد که با هیچ قلم و بیانی قابل شرح و تقریر نیست.

فکر کنید اگر این حالت هزاران هزار بار قویتر و ساعتها و شبها و روزها و ماهها و سالها ادامه پیدا کند، چگونه خواهد بود؟ به خصوص اینکه در بهشت عوامل غفلت و بیخبری از خداوند، و گرفتاریهائی که حضور قلب را برهم می زند وجود ندارد، و حجابها و موانع از مقابل دیدگان دل کنار رفته، درک و دید انسان به مراتب قویتر می گردد، و از وسوسه های شیطانی که همیشه مزاحم رهروان این راه  است مطلقا خبری نیست. آن گا می توان تصور کرد که در آنجا چه خبر است؟ چه غوغائی از نعمتهای معنوی برپا است؟ و چه جذبه های نیرومندی روح را به جوار قرب حق می کشد، او را در انوار ذاتش مستغرق می سازد، و از خویشتن خویش غافل می کند. و کارش به جائی می رسد که جز او نمی بیند،  و جز او نمی خواهد، و هرچه دلش می خواهد همان می بیند، و هر چه ببیند دلش همان را می خواهد! با توجه به اشارات  کوتاه به قرآن بازمی گردیم و شرح یکی از این مواهب را از لسان قرآن می شنویم:

احترام مخصوص
احترامات ویژه بهشتیان از همان آغاز ورود در بهشت شروع می شود، و خازنان بهشت نخستین تبریک پر معنی را به آنها می گویند، چنانکه قرآن می فرماید: "و سیق الذین اتقوا ربهم الی الجنه زمرا حتی اذا جاوها و فتحت ابوابها وقال لهم خزنتها سلام علیکم  طبتم فاذخلوها خالدین" «کسانی که تقوای الهی را پیشه کردند گروه گروه به سوی بهشت سوق داده می شوند، تا موقعی که به آن میرسند درحالی که درهای آن گشوده شده، و خازنان بهشت به آنها می گویند: سلام برشما، گوارا باد این نعمتها برایتان، وارد شوید و جاودانه در  آن بمانید»!

از این تعبیر استفاده می شود که خازنان بهشت مشتقانه بر درهای بهشت انتظار پرهیزکاران را می کشند، درهای بهشت را قبلا برای آنها گشوده اند، و به محض اینکه اینها به بهشت می رسند با بهترین تحیات و احترامات به استقبال آنها می شتابند و با تعبیراتی چنین زیبا آنها را به بهشت و زندگی جاویدان در آن فرا می خوانند. آری چنین است راه و رسم پذیرائی از یک میهمان عزیز، نخست در را می گشایند، و میزبانان در انتظار می کشند، و به محض ورود خیر مقدم می گویند، و این یکی از لذات با ارزش معنوی است.

«خزنه» جمع «خازن» به معنی حافظ و مأمور نگهبانی و تدبیر است، و در اینجا به معنی فرشتگانی است که مأمور نگهداری و تدبیر بهشتند. در مرحله بعد که در بهشت وارد شدند ملائکه مقرب الهی مأمورند که از هر در بر آنها وارد شوند و به آنها خوشآمد و تبریک گویند. در آیه 23 رعد می فرماید: "و الملائکه یدخلون علیهم من کل باب- سلام علیهم بما صبرتم فنعم عقبی الدار" «فرشتگان (الهی) از هر دری بر آنان وارد می شوند و به آنها می گویند: سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان، چه عاقبت خوبی بعد از دنیا نصیبتان شد»؟!

از آیه فوق به خوبی استفاده می شود که گروههائی از فرشتگان از هر دری  به سوی آنها می آیند، و با توجه به اینکه درهای بهشت هر کدام نشانه یکی از اعمال صالحند (باب الصلاه، باب الجهاد، باب الحج) معلوم می شود که هر گروهی از این فرشتگان به خاطر یکی از اعمال صالح به سراغ آنها می آیند و جالب اینکه تمام این اعمال در معنی «صبر» خلاصه می شوند، صبر با تمام شاخه هایش، صبر بر اطاعت، صبر بر مصیبت ، و صبر بر معصیت. و از این مهمتر «سلام» و درودی است که خدا بر بهشتیان می فرستد، سلامی آکنده از محبت و مملو از لطف و رحمت، چنانکه در آیه 58 یس می فرماید: "سلام قولا من رب رحیم" «برای آنها سلام است سخنی از پروردگار مهربان». این سلام و درود الهی، این ندای روح پرور و نشاط آفرین و مملو از لطف و احسان، چنان روج بهشتیان را محذوب می کند و غرق نشاط می سازد که با هیچ نعمتی برابر نیست، آری یک لحظه شنیدن ندای محبوب که از لطف و عنایتش  برخاسته، بر تمام دنیا و آنچه در آن است برتری دارد.

پیام دوست شنیدن سعادت است وسلامت

                                                          فدای خاک در دوست باد جان گرامی!

یا به گفته شاعر دیگر:

سلامت من دلخسته در سلام تو باشم

                                                  زهی سعادت اگر دولت سلام تو یابم!

جذبه لقای محبوب و دیدار لطف یار و سلامی که نشانه رفع حجاب است آنقدر لذتبخش و شوق انگیز وروح پرور است که اگر عاشقان او از این افاضه معنوی دور بمانند قالب تهی می کنند، چنانکه بعضی از مفسران اهل سنت در حدیثی از امیرمومنان علی (ع) این جمله پر معنی را نقل کرده اند که فرمود: "لو حجبت عنه ساعه لمت" «اگر یک ساعت از دیدار او محروم بمانم می میرم»!

به هرحال این آخرین آرزو، و والاترین افتخار، و دلپذیرین ساعت بهشتیان است که پروردگار رحیم و مهربان بر آنها درود می فرستد. قابل توجه اینکه آیات متعدد دیگری در قرآن دیده می شود که متضمن سلام و درود بربهشتیان است، بی آنکه گوینده این سلام و درودها تعیین شده باشد ( مانند آیه 46 حجر، آیه 75 فرقان و آیه 34 ق). گوینده این سلامها ممکن است فرشتگان باشند، و در بعضی از آنها محتمل است خود بهشتیان نسبت به یکدیگر باشند، و یا از همه بالاتر و والاتر گوینده خدا باشد.