تفاوت میان سوگند های قرآن و بشر

در قرآن کریم خداوند متعال به موجودات و اشیاء عظیم و با ارزشی برای اثبات مطالبی  عظیم و مقاصدی رفیعتر سوگند یاد نموده و بشر را به مطالعه و دقت در حقایق شگرف آن دعوت نموده است. و البته روشن است که بین سوگندهای قرآن و سوگندهای بشری از جهات گوناگونی فرق است که به بعضی از آنها در ذیل اشاره می شود:

1. سوگند های بشری یک بعدی است به این معنی که چیزی که به آن سوگند یاد شده (مقسم به) از یک جهت خاص و محدودی برای سوگند یاد کننده و یا طرف مخاطبش دارای عظمت و جلوه ی خاصی بوده یا می شود، و همچنین چیزی که برای آن سوگند یاد شده (مقسم له) غالبا مقاصدی بسیار محدود، کوتاه، سطحی و بی ارزشی بوده و نیز هیچگونه روابطی بین مقسم به و مقسم له در سوگند بشری دیده نمی شود که شخص سوگند یاد کننده با توجه به روابطی خاص بین آن دو سوگند یاد نماید. لکن در سوگندهای قرآن می بینیم اولا: اشیایی که به آن سوگند یاد شده بسیار با عظمت بوده و قابل دقت و تامل و دارای منافعی بی شمار می باشد و جهات و ابعاد  گوناگون آنها در این امر لحاظ شده و انسان را در این رهگذر به مطالعه و دقت در همه جوانب آن دعوت می نماید. ثانیا: چیزهایی که در قرآن برای آن سوگند یاد شده مسایلی بسیار شگرف و حقایقی بس عظیم و مقاصدی رفیع تر می باشد که حتی  فکر انسانی را از مرز محدود ماده و طبیعت گذرانده و آنرا در فضای لایتناهی متافیزیک و ماورالطبیعه به پرواز در می آورد و به مطالعه در آنچنان حقایق ژرفایی وادار می کند. ثالثا: در سوگندهای قرآن روابطی خاص و بسیار جالبی بین مقسم به و مقسم له وجود دارد که با دقت و زیبائی خاصی آن روابط برقرار شده است. در هر صورت این نکته که عرض شد یکی از امتیازات خاص سوگندهای قرآن است.

2. «در سوگندهای بشری، ما به چیزهایی باید قسم بخوریم که هم پیش خود و هم پیش طرف مورد احترام و عزت است. اگر آن چیز تنها محبوب یکطرف باشد سوگند چندان تأثیر و گیرایی نخواهد داشت، ولی سوگندهای قرآن تماما به اموری است که فقط محبوب ما است، گرچه مخلوقات خدایند، محبوب خدا نیز  هستند. لکن محبوب خدا بودن خود مرتبه ای است که بنفع آن موجودات تمام می شود. و فرق فاحشی است بین اینکه محبت از احتیاج ناشی شود، مانند محبت ما، و بین اینکه از بی نیازی و سروری و فضل و مرحمت، مانند محبت خدا.

3. تفاوت دیگری که میان سوگندهای معمولی و سوگندهای الهی موجود است این است که عزیزان ما بسیار وقت ها، شاید عزیزان بی جهت باشند، ولی آن عزیزانی که قرآن به آنها سوگند یاد کرده جملگی عزیزان با جهت و مجبویان واقعی هستند زیرا چنانکه گفیم بشر به فرد فرد آنها در زندگی نیازمندی شدیدی دارد.

4. تفاوت مهم تر این است که سوگند های بشری غالبا از روی ناچاری و دلیل نیابی است؛ یعنی چون شخص دلیل و منطقی به مدعای خود پیدا نمی کند ناچار متوسل به قسم خوردن می شود از این رو دلیل ادعاهای بی دلیل، سوگند و قسم است. برخلاف سوگندهای قرآن به اشیایی که قرآن سوگند یاد کرده است فرد فرد آنها دلیل روشن ما است. در شناختن خدا، مگر برای موحدین و خداشناسان دلیلی محکم تر و متقن تر از کتاب طبیعت و نظام آفرینش و خلقت که خطوط و صفحات و اجزاء  آن سوگندهای قرآن را تشکیل می دهند سراغ داریم؟

خلاصه آنکه تفاوتهای فاحش و قابل ملاحظه ای بین سوگند های قرآن با سوگند بشری وجود دارد و سوگند های قرآن دارای ویژگیهای خاصی است که در هیچ یک از سوگندهای عادی یافت نمی شود.