جواب سوگند به قیامت در قرآن

آیاتی که در آنها به قیامت سوگند یاد شده سه آیه است لیکن جواب آنها دو چیز است، یعنی آیه اول در سوره قیامت یک جواب دارد، و دو آیه در سوره بروج هر دو دارای یک جوابند. اما جواب قسم در آیه سوره قیامت، ولو این که محذوف است لیکن از سیاق آیات فهمیده می شود که عبارت است از برانگیخته شدن مردم در روز قیامت و نفی اندیشه خلاف کافران که آن را انکار کرده و می کنند، و علت حذف شدنش هم نشان دادن عظمت و بزرگی امر قیامت است.

خلاصه معنی آیات سوره قیامت، (با مقسم به  و مقسم له) چنین خواهد بود: «چنین نیست که کافران پنداشتند، قسم به روز بزرگ قیامت، آیا آدمی پندارد که ما دیگر  استخوانهای او را باز جمع نمی کنیم؟ و به حشر زنده نمی گردانیم؟ (این استفهام تقریری است یعنی قطعا استخوانهای متلاشی شده و پوسیده آنها را جمع می کنیم و به حالت اولیش در می آوریم )، بلکه قادریم که سر انگشتان او را هم درست گردانیم.» (لا أ قسم بیوم القیامه... أیحسب الإنسان أن لن نجمع عظامه* بلی قادرین علی أن نسوی بنانه» (قیامت / آیه 1-4).

در اینجا این سوال پیش می آید که چرا خداوند در بین تمام اعضای بدن انسان، انگشتان را ذکر فرموده است؟ پاسخ سوال این است که اعضای بدن انسان از قبیل چشم و گوش و بینی و.....با یکدیگر شباهت کامل دارد لیکن فقط خطوط نوک انگشتان هرکسی دارای نشانه مخصوصی به خود است و «اثر انگشت هر کسی منحصر به فرد است. در میان میلیاردها انسان روی زمین کسی را پیدا نمی کنید که اثر انگشتش  دقیقا مانند اثر انگشت شما باشد، همین است که انگشت نگاری امروز  مهمترین نقش را در حل مسائل پیچیده به عهده دارد.» پس قرآن مجید با بیان این حقیقت مهم علمی که از معجزات علمی قرآن است، به بشر می فهماند که ما قادریم روز قیامت همه ی انسانها را با حفظ همه خصوصیات و مشخصات آنها حتی آثار انگشتانشان که از هرکسی مخصوص به خود است زنده گردانیده و برای رسیدگی به اعمالشان آنها را در صحرای عظیم قیامت محشور گردانیم، با این توضیح، رابطه بین مقسم به و مقسم له روشن می گردد.

جواب قسم در آیه ای که در سوره بروج قرار دارد (والیوم الموعود  و.... مشهود) نیز محذوف است و از آیه: "ان  الذین فتنوا  المومنین و الموننات ثم لو یتوبوا فلهم عذاب جهنم  و لهم عذاب الحریق" (بروج /آیه 10: آنان که ( چون اصحاب اخدود) مردان و زنان با ایمان را به آتش فتنه و عذاب برانداختند و بازگشت نکردند، آتش جهنم و عذاب آتش سوزان دوزخ در انتظار  آنهاست.) و آیه بعدی یعنی: "ان  الذین امنوا و عملوا الصالحات لهم جنات  تجری من تحتها الانهار  ذلک  الفوز الکبیر" (آیه 11: آنان که به خدا ایمان آورده و نیکوکار شدند برای آنها البته در بهشت باغهایی است که زیر درختانش نهرها جاری است که این سعادت و پیروزی بزرگ است.» و همچنین از آیه: "قتل اصحاب  الاخدود" (بروج /آیه4: کشته شد یاران که این سعادت و پیروزی است»، جواب قسم به دست می آید که عبارت از وعید عذاب به فتنه گران و وعده ای  نیک به مومنان نیک کار و این که خداوند آنها را موفق به صب و استقامت می دارد  و بر حفظ ایمانشان از کید کافران موید می سازد، تا از دست آنها خلاصی یایند، همانطور که نسبت به مومنان در قضیه اصحاب اخدود انجام داد.

پس از "مقسم به" که "یوم موعود و مشهود" باشد و هر دو به معنی قیامت است و "مقسم له" که از دو سه آیه فوق به دست آوردیم، چنین بهره برداری می کنیم که هدف از سوگند به روز «موعود» و «مشهود» این است که قرآن اخطار می کند که فتنه گران و کسانی را که به فکر اذیت و آزار و ایجاد ناراحتی و حتی کشتار مومنان هستند به عذاب سختی گرفتار می کند و مومنان را در دنیا موفق به استقامت در راه حفظ ایمان نموده و در آخرت در سرای جاویدان و بهشت برین جای داده و متنعم به نعمتهای بی پایان خویش خواهد نمود، و به قیامت سوگند یاد فرموده تا هر دو دسته (مومنان و کافران) را به آن صحنه عظیم که در پیش دارند متوجه سازد تا بدانند کدام یک در آنجا سود برده و سعادتمند می گردد و کدام یک معذب شده و به بدبختی ابدی گرفتار خواهند گردید.