اهمیت و اعتبار قول و قرارداد در جامعه عرب پیش از اسلام

جریان کارهای اجتماعی در جوامع انسانی، براساس پایبندی به قول و قراردادهای بین افراد جامعه می باشد. خرید و فروش کالا، ملک و همه مایحتاج زندگانی بشر، شرکت بین  افراد برای انجام کارها، عقد ازدواج، و قرار فسخ آنها، همه و همه براساس اعتماد بر قول ها و قراردادها می باشد. امروزه در شهرها قول ها و قراردادها نوشته می شود، و غالباً  به تصدیق دستگاه های دولتی می رسد، و در آن صورت دستگاه های دولتی ضامن اجرای آن هستند. ولی در جوامع قبیله ای عرب قبل از اسلام، خود در اجرای قول و قرارداد خویش کمال جدیت و صداقت را نشان می دادند. عمل به قول و قرار داد خویش  در جوامع عرب آن روز، دلیل بر شرافت و بزرگواری شخص بود، و تمام افراد قبیله نیز قول و قرار او را محترم شمرده همگی در اجرای قرارداد افراد قبیله خود کوشا بودند.

در آن جوامع با گفتن یک کلمه «تو فرزند من هستی» به مرد اجنبی و از قبیله ای دیگر- هر چند در نسب و نژاد و شهر و مسکن و آیین از مرد گوینده دور بود- آن مرد اجنبی فرزند گوینده و همسر او، و برادر فرزندانشان می شد،  و در نسب یک تن از افراد قبیله او به شمار می آمد.  پس از وفات نیز از یکدیگر ارث می بردند. علمای گرد آورنده انساب  عرب نیز آن مرد را در کتب انساب تا به امروز، فرزندگوینده ثبت نموده و از از افراد قبیله  وی به شمار آورده اند. چنانچه دو قبیله با هم پیمان دوستی و پشتیبانی می بستند، در این حال هر یک از افراد آن دو قبیله در صلح و جنگ و دفاع از حیثیت و شرف افراد قبیله هم پیمان خود، تا حد جانبازی فداکاری می کردند. و نیز چنانچه فردی از قبیله ای اعلام می کرد: «فلان مرد از فلان قبیله در حمایت من است»، همه فرزندان و خویشان و وابستگانش در راه حمایت مرد تحت الحمایه جانفشانی می کردند، و سایر افراد قبیله اش نیز هریک به نوبه خود از آن مرد حمایت می کردند. همچنین اگر فردی با دیگری به عنوان  همکاری در امری دست می داد – که در اصطلاح آن را «بیعت» می نامیدند-  آن فرد در راه رسیدن بیعت گیرنده به مقصود، جانفشانی می کرد. و نیز چنانچه دو مرد جنگی با آرایش تمام و دارای اسب و جنگ افزار در صحرا- آنجا که هیچ قانونی حکومت ندارد- روبرو می شدند، اگر یکی به دیگری می گفت: «تو در امانی»، هر دو می توانستند با آرامش خاطر از اسب فرود آیند و سلاح رزم از تن به در آورده با کمال اطمینان در کنار هم بخوابند. هر اندازه قبیله ای و فردی برای شرافت و حیثیت و انسانیت خود احترام قائل بود، به همان اندازه بر قول و پیمان خود استواری نشان می داد. این اخلاق و سلوک در آن جامعه جاهلیت، نقطه روشن و مثبتی برای زیست در آن جامعه بود که در عصر ما در هیچ جامعه ای مانند آن را نمی توان یافت.