نیکی کردن به والدین روحانی و عقوق آنها

آنچه از حرمت عقوق و وجوب نیکی درباره پدر و مادر در آیات و روایات آمده است، راجع به والدین جسمانی است که واسطه پیدایش فرزند در این عالمند و سبب تربیت و رشد و نمو جسمانی اویند، اما والد روحانی یعنی کسی که سبب اصل خلقت انسان و رسیدنش  به سعادت حقیقیه و تأمین کننده حیات باقیه او است حضرت رسول (ص)  و ائمه اطهار علیهم السلام می باشد که هرکس تابع و پیرو و وابسته به آنها شد، و به روحانیت آنها اتصال یافت از جمیع آفات محفوظ و به جمیع خیرات باقیه نائل خواهد گردید، چنانچه  رسول خدا (ص) فرمود: «من و علی (ع) دو پدر این امت هستیم». 

مزیت و شرافت و اهمیت پدر روحانی بر پدر جسمانی مثل مزیت و شرافت روح به بدن و همچنین مزیت آخرت نسبت به دنیا است و آنچه از عقوبت عقوق والدین جسمانی و آثار  وخیمه آن ذکر شده است، هزاران مرتبه بالاتر نسبت به عقوق والدین روحانی می باشد. همچنین ثواب هائی که برای بر به والدین جسمانی ذکر گردید هزاران درجه راجع به نیکی  به والدین روحانی است، شاید بعضی از مراتب شدیده عقوبت مانند اینکه بهشت بر او حرام خواهد گردید و هیچ عمل از او پذیرفته نخواهد شد، ناظر به عقوق والد روحانی باشد چنان که بعضی از مراتب عظیمه ثواب بر به والد روحانی است.

در اخبار وارده در مقام از اینکه آیات شریفه راجع به نیکی به والدین را به والدین جسمانی،  تخصیص دهند نهی شده است بلکه آیات شریفه عام  است و مراد هر دو است، هم والد جسمانی و هم والد روحانی. و قرینه ای که در این مورد  است همراه  ساختن اطاعت والدین و شکر از ایشان است به اطاعت و شکر  پروردگار عالم.

سپاسگزاری از محمد(ص) و علی(ع): در آیه شریفه «ان اشکرلی و لوالدیک»، روایات کثیره ای رسیده که مراد از "والدیک" در این آیه شریفه محمد(ص)  و علی(ع) می باشند،  نه اینکه والدین جسمانی مراد نیست، بلکه این روایات بیان اشرف و افضل و اکمل افراد والدین را می نماید چنانچه در اصول کافی در باب صله رحم دو حدیث از حضرت صادق (ع) روایت نموده، در حدیث اول عمرو بن یزید  از آن حضرت از معنی آیه شر یفه «کسانی که می پیوندند آنچه را که خداوند امر به پیوند آن فرموده» ( سوره رعد/ آیه 21) سوال نمود. حضرت فرمودند منظور نزدیکان و بستگانت می باشد. در حدیث دیگر فرمودند آیه شریفه درباره صله رحم محمد(ص) و آل محمد نازل شده و به تحقیق در رحم و اقرباء تو هم شامل است». پس فرمود: از کسانی مباش که آیه شریفه را منحصر در یک معنی بداند بلکه باید هرگاه می شنود فلان آیه درباره فلان چیز نازل شده آن را در نظائرش تعمیم دهد.

عقوق والدین روحانی: عقوق والد روحانی عبارت است از ترک اطاعت اوامرش و بیرون رفتن از تبعیت و تسلیم شدن نسبت به او و پاره کردن رشته ربط و اتصال معنوی با او. حضرت رضا (ع) می فرماید: آیا شما را بد نیست که والدین جسمانی در اثر عقوق، شما را از خود نفی کنند یعنی بگویند این فرزند ما نیست؟ گفتند چرا، فرمود: پس سعی کنید والدین روحانی شما که افضل از والدین جسمانی هستند شما را از خود نفی نکنند و شما را به فرزندی بپذیرند!. رسول خدا (ص) فرمود: «یا علی من و تو دو پدر این امتیم، هر کس  ما را ترک کند و بیازارد و از اطاعت ما خارج شود پس لعنت خدا بر او باد، و هر آینه من و تو دو مولای این امتیم، هرکس از ما بگریزد لعنت خدا بر او باد، و هر آینه من و تو اجیر این امتیم، هرکس پاداش ما را ندهد لعنت خدا بر او باد! پس فرمود: خدایا این نفرین را مستجاب فرما».

نیکی به والدین روحانی: نیکی به والد روحانی عبارت است از کمال تسلیم و انقیاد و اطاعت جمیع اوامر ایشان و نهایت تعظیم و تجلیل از مقام شامخ ایشان، و اینکه همیشه خود را در اداء حق آنها مقصر بداند. در حال حیات از حضور در محضر شر یف آنان و در حال ممات از تشرف به قبور متبرکه ایشان دریغ ندارد و از یادشان غافل نگردد و بداند که هر چه به والد روحانی بیشتر متمسک شده و به یاد آقایان بیشتر باشد خودش بهره برده  است زیرا که در حقیقت ضرر عقوق و نفع نیکی به پدر روحانی عابد خودش خواهد شد چنانکه در قرآن مجید می فرماید: «بگو ای پیغمبر، آنچه را از مزد رسالت که دوستی اهلبیت (ع) است از شما طلب نمودم برای خود شما  است» ( سوره نساء / آیه 46) (یعنی نفع آن عاید خودتان می گردد!)

از نیکی به پدر روحانی، گرامی داشتن ذریه طیبه او است بلکه جمیع وابسته های به او را اعم از روحانی و جسمانی چنانچه در بحث صله رحم ذکر می شود و نیز فرستادن هدایا و تحف در حال حیات و دادن صدقه و انجام اعمال خیر به نیابت آنها در حال ممات و نیز از موارد بر به والد روحانی آن است که هرگاه نامش را ببرد یا بشنود صلوات بر او فرستد و ارتفاء درجه اش را بخواهد.