روایاتی درباره ولی مسلمانان پس از پیامبر (ص)

رسول خدا (ص) در موارد متعدد تصریح فرموده که امام علی(ع) «ولی امر مسلمانان» است.

نخست- حدیث شکوی

در مسند احمد، خصائص نسائی، مستدرک حاکم و دیگر کتب آمده است که «بریده» گفت: «رسول خدا (ص) دو گروه را به یمن فرستاد که فرمانده یکی از آنها «علی بن ابی طالب» بود و فرمانده دیگری «خالد بن ولید» و فرمود: «هرگاه به هم رسیدید، علی فرمانده همگان باشد، و اگر جدا شدید هریک از شما فرمانده نیروهای خود باشد». گوید: «به قبیله بنی زید از اهالی یمن رسیدیم و جنگیدیم و مسلمانان بر مشرکان پیروز شدند و جنگجویان را کشتیم و بر جای ماندگان را اسیر کردیم و علی زنی از اسیران را برای خود برگزید. بریده گوید: «خالد بن ولید به وسیله من نامه ای برای رسول خدا (ص) فرستاد و آن را گزارش کرد و چون نزد پیامبر آمدم و نامه را تحویل دادم و بر پیامبر خوانده و چهره آن حضرت را خشمگین دیدم، گفتم: «ای رسول خدا! این حال پناهنده است! مرا با مردی فرستادی و فرمانم دادی تا اطاعتش کنم و من آنچه را که فرمانم داده بودی انجام دادم» و رسول خدا (ص) فرمود: «از علی عیبجوئی مکن که او از من است و من از او، و او پس از من «ولی شما»ست،
و در روایت دیگری گوید: گفتم: «یا رسول الله! به حق صحبت و همراهیت سوگندت می دهم که دستت را باز و دوباره براساس اسلام با من بیعت کنی». گوید: «و از او جدا نشدم تا براساس اسلام بیعتش کردم.»
و در سنن ترمذی، مسند احمد، مسند طیالسی و دیگر کتب از «عمران بن حصین» روایت کنند که گفت: «چهار نفر از اصحاب رسول خدا (ص) - در آن جنگ – هم پیمان شدند که هرگاه رسول خدا را دیدند از علی شکایت کنند و چون به نزد او آمدند، یکی از آنان برخاست و گفت: «ای رسول خدا ! آیا می دانید که علی بن ابی طالب چنین و چنان کرده؟» که رسول خدا (ص) از او رویگردان شد. دومی و سومی و چهارمی نیز، همانند او کردند و در هر بار، پیامبر از شاکی رویگردان شد». گوید: «پس از او رسول خدا (ص) درحالی که خشم چهره اش نمایان بود رو به حاضرین کرد و فرمود: «از علی چه می خواهید؟ از علی چه می خواهید؟ از علی  چه می خواهید؟علی از من  است و من از او، علی از من است و من از او، او «ولی هر مومن» بعد از من خواهد بود».

* شکوای دوم

در أسدالغابه، مجمع الزوائد و دیگر کتب از «وهب بن حمزه» روایت کنند که گفت: «از مدینه تا مکه همراه علی بودم و برخی از آنچه را که خوش نداشتم از او مشاهده کردم و گفتم: «اگر نزد رسول خدا (ص) بازگشتم از تو به او شکایت می کنم» و چون آمدم رسول خدا (ص) را ملاقات کردم و گفتم: «از علی چنین و چنان دیدم»، فرمود: «این را مگو که او پس از من سزاوارترین مردم برای رهبری شماست».

* زمان شکوی

مورخان و سیره نویسان یادآور شده اند که امام علی (ع) دو بار به سوی یمن رفته است، که به نظر ما سه بار است- چنانکه بیان آن در باب اجتهادات بیاید – و هر یک باشد، آخرین آن در سال دهم هجری بوده که امام علی (ع) پیش از «روز ترویه» و حجة الوداع به سوی رسول خدا(ص) پیوسته است. و شکوای یاد شده اگر دو بار به رسول خدا (ص) عرضه شده باشد، بار نخست آن در مدینه و پیش از سال دهم هجری بوده، و بار دوم آن در مکه و پس از رسیدن همراهان امام به پیامبر از روز «ترویه» بوده است. چون آنها پیش از ایام حج به مکه رسیدند. و بنابراین، برخی از علما که پنداشته اند: «داستان غدیر خم به خاطر این شکوی بوده، اشتباه کرده اند چون داستان غدیر پس از ادای حج، در منطقه ححفه و با حضور همه مسلمانان واقع شده است، و سخن پیامبر در اینجا تنها با شاکیان است، در همان مجلس شکوی، و پس از اظهار شکایت مستقیم از سوی خود آنها! اما شکوای دوم، خود حدیث بیانگر آن است که این شکوی پس از بازگشت به مدینه بوده است.

دوم- نصوص دیگر

از ابن عباس روایت شده که گفت: «رسول خدا (ص) به علی فرمود: «تو پس از من ولی تک تک مومنانی». و از امام علی (ع) روایت شده که رسول خدا (ص) به او فرمود: «تو پس از من ولی همه مومنانی».