شرایط تحقق رشد انسانی

تعریف رشد چیست؟ ما کلمه رشد را چگونه تعریف می کنیم؟ رشدها متفاوت است. هر مسئولیتی رشد مخصوص به خود لازم دارد: رشد یعنی لیاقت و شایستگی برای نگهداری و بهره برداری از امکانات و سرمایه هایی که در اختیار انسان قرار داده شده است. این معنی رشد است. اگر انسان در یک موضوع به خصوص این لیاقت و این شایستگی را داشت، رشد مخصوص آن موضوع را دارد.
فرض کنید شما می خواهید برای یک مؤسسه اقتصادی، یک مدیر عامل تعیین کنید و مسئولیت داخلی اینجا را به عهده آن شخص معین بگذارید. آن شخص معین ممکن است لیاقت نگهداری و بهره برداری و اداره اینجا را داشته باشد و ممکن است نداشته باشد. مسأله مدیریت که امروز می گویند، یکی از فروع مسأله رشد است. پس چنین شخصی اگر لیاقت و شایستگی نگهداری اینجا و حداکثر بهره برداری از این امکانات و از این سرمایه را داشته باشد، این شخص رشد مدیر عاملی را دارد و اگر چنین لیاقت و شایستگی رشدی را ندارد نباید چنین مسئولیتی را به عهده او گذاشت.
امروز مسأله مدیریت؛ چه مدیریت بازرگانی، چه مدیریت صنعتی، چه مدیریت اداری، چه مدیریت روحانی فوق العاده مورد توجه عصر ما است. عصر ما را می گویند عصر مدیریت؛ یعنی عصری که بشر توجه پیدا کرده است که انسانها باید در کارهایی که به آنها واگذار می شود رشد داشته باشند و نداشتن آن هم عذر نیست، باید برویم کسب کنیم و تحصیل نمائیم.
یک تفاوت انسان و حیوان در همین مسأله رشد است. رشد حیوان رشد غریزی و رشد طبیعی است ولی رشد انسان رشد اکتسابی است؛ یعنی حیوان به طور غریزی نسبت به سرمایه هایی که خداوند برای زندگیش قرار داده آگاه است و سرمایه های خودش را می شناسد. حیوان نه تنها آگاهی غریزی و شناخت غریزی نسبت به سرمایه ها و امکانات خود دارد؛ بلکه لیاقت نگهداری و بهره برداری هم به نحو غریزی دارد. به حکم غریزه می داند که چگونه از سرمایه خودش بهره برداری کند و چگونه این سرمایه خودش را حفظ و نگهداری کند. مثلا زنبور عسل امکانات خود را می شناسد، به سرمایه های خود آگاه است و به حکم غریزه می داند که از سرمایه هایی که دارد چگونه نگهداری کند و چگونه بهره برداری نماید. ولی این انسان است؛ این خلیفة الله است که همه راه هایی که حیوانات دیگر به حکم غریزه و تحت قیمومت قانون خلقت و سرپرستی طبیعت انجام می دهند، این موجود خلیفة الله باید با پای خودش و به انتخاب خودش و با مسئولیت خودش انجام بدهد. خودش باید اینها را برای خودش به دست آورد. آری رشد برای انسان یک امر اکتسابی است. انسان باید انواع رشدها را برای خودش کسب کند و به دست بیاورد.

رابطه شناخت و رشد انسانی
بعضی وقتی که می خواهند بگویند فلان بچه بالغ شده می گویند خودش را شناخته است. جمله پر معنایی است؛ یعنی چنین فرض می کنند که قبل از این، اصلا خودش، خودش را نمی شناخت. خودش از خودش آگاه نبود و حالا به مرحله ای رسیده است که خودش را می شناسد. در صورتی که قبلا هم خودش را به صورت شناسنامه ای می شناخت، می دانست نامش چیست، نام پدرش چیست، اهل چه شهری است و تابع چه کشوری است.
این امر اشاره به این است که نوعی آگاهی دیگر و شناسایی دیگر هست غیر از این نوع آگاهی و شناسایی خود. کودک در حال کودکی آن آگاهی و شناسایی را به خود ندارد؛ اگر چه ای بسا انسانهایی که هفتاد سال و هشتاد سال و نود سال عمر می کنند و می میرند ولی خودشان را نمی شناسند؛ نه خود فردی خودشان را می شناسند و نه خود ملی خودشان را می شناسند، نه خود انسانی خودشان را می شناسند و نه خود اسلامی خودشان را می شناسند. از اینجا معلوم شد که در مسأله رشد، اول چیزی که لازم است مسئله شناخت است. ما می خواهیم رشد به دست آوریم، می خواهیم لیاقت نگهداری و بهره برداری از سرمایه ها را پیدا کنیم، می خواهیم شایستگی این مسئولیت بزرگ را کسب کنیم، می خواهیم بفهمیم که آیا در فلان موضوع رشد داریم یا نداریم. از کجا بفهمیم؟

شرایط رشد
1- شرط اول و رکن اول رشد، شناخت صحیح است. در درجه اول باید ببینیم آیا از وجود امکاناتی که خداوند تبارک و تعالی در اختیار ما قرار داده است و سرمایه هایی که در طول تاریخ پیدا کرده ایم آگاه هستیم؟ آیا اینها را می شناسیم؟ آیا از وجودشان آگاهی داریم یا شرط اول رشد را که آگاهی و شناخت و اطلاع بر سرمایه ها و امکانات موجود است فاقدیم؟
2- بعد از مرحله شناخت، مرحله قدرت، لیاقت، شایستگی، توانایی برای نگهداری و برای بهره برداری است.
حالا که با مفهوم رشد آشنا شدیم و دیدیم که رشد هم یک امر اکتسابی است و یک مسئولیت جداگانه به عهده انسان می آورد که باید تحصیل رشد نماید، باید بدانیم که انواع مسئولیتها و انواع رشدها داریم؛ رشد اخلاقی داریم، رشد اجتماعی داریم، رشد سیاسی داریم، رشد ملی داریم و حتی رشد اسلامی داریم.

منـابـع

کلیــد واژه هــا