مشخصات کلی نظام اقتصاد سرمایه داری

مشخصات سرمایه داری مجموعا به قرار زیر است:
1- مالکیت فردی. (سوسیالیست ها حتی مارکس به کلی با مالکیت فردی به طور مطلق مخالف نیستند. (می توان گفت نظر مارکسیست ها این است که مالکیت ابزار تولید مستلزم استثمار است و باید طرد شود، و اما مالکیت فردی این طور نیست ولی آرمان و حد کمال اجتماعی بشر این است که مالکیت فردی مطلقا به مالکیت جمعی تبدیل شود، و این در وقتی است که جامعه متکامل شود. نظر غزالی نیز همین است.).
2- مالکیت موروثی. (بعضی از سوسیالیست ها با ارث به اولاد مخالف هستند).
3- طبیعی بودن نه ظالمانه بودن اختلاف افراد در ثروت و مالکیت.
4- مالک شدن ثروت به وسیله ابزار تولید (این اندازه را سوسیالیست ها مادامی که به استخدام نیروی طبقه کارگر نرسد قطعا مخالف نیستند و استثمار نمی دانند)، به عبارت دیگر منفعت از طریق سرمایه.
اسلام با مالکیت فردی یا ارث یا مالکیت به وسیله سرمایه و ابزار تولید، یا استخدام و استیجار طبقه مزدبگیر مخالف نیست (اسلام مزد دادن را تجویز می کند ولی این غیر از استخدام نیروی کار برای تولید است که می گویند مستلزم ارزش اضافی است) و تفاوت را طبیعی می داند، ولی تسلط اقتصادی افراد را تحمل نمی کند. اکنون باید دید لازمه مالکیت ابزار تولید همیشه یا لااقل در عصر ماشین موجب تسلط اقتصادی افراد هست یا نیست؟ البته تسلط اقتصادی از دو نظر محکوم است، یکی از نظر حقوق دموکراسی که معنی ندارد بعضی اختیاردار سرنوشت بعضی دیگر باشند هر چند به نفع آنها کار کنند، دیگر از نظر این که عملا به نفع خود و ضرر دیگران کار خواهند کرد. اسلام با این چند مشخصه مخالف است:
1- تسلط اقتصادی.
2- ربا.
3- تولید غیر مفید.
4- قطع رابطه ثروت و کار اگر استثمار باشد، نه باز یافته.
5- مالک شدن ثروت به وسیله استخدام نیروی طبقه کارگر و اجرت دادن به آنها و برقرار شدن نظام کارگر و کارفرما. (این را کمونیست ها ظالمانه می دانند لااقل در عصر ماشین). (از نظر اسلامی این مطلب باید بحث شود که آیا اسلام با تسلط اقتصادی فردی مخالف است یا نه؟ اگر مخالف است این را کبری قرارداده و سؤال می کنیم آیا مالکیت ابزار تولید موجب حتمی و لایتخلف تسلط اقتصادی هست یا نه؟ راه دیگر اینکه آیا مالکیت ابزار تولید و استخدام نیروی کارگر مستلزم ارزش اضافی و استثمار کارگر هست یا نه، و اگر هست آیا اسلام ممکن است ظلم صریحی را بپذیرد؟).
6- مالکیت به وسیله ربا، به اینکه سرمایه داری به سرمایه دار دیگری قرض ربوی بدهد و دومی به وسیله نظام کارگر و کارفرما تولید کند و سود سرمایه دار را بدهد و اجرت کارگر را، و مابقی از خود او باشد. «ربای انتاجی».
7- مشروع بودن تشکیل "تراست" و تشکیل "کارتل" و در نتیجه استثمار تولید کننده و مصرف کننده. از نظر اسلام تشکیل "تراست" قطعا ممنوع است و تشکیل "کارتل" چون به منظور تضییق مضاربه و بازار سیاه از لحاظ فروشنده است ممنوع است.
8- لازمه رژیم سرمایه داری این است که امور اقتصادی جامعه دربست در اختیار افراد معینی قرار بگیرد، نه تنها افرادی ثروت داشته باشند و افرادی نداشته باشند، بلکه افرادی قادر باشند اقتصاد اجتماع را به هر شکلی که بخواهند در آورند، یعنی دیکتاتوری اقتصادی باشد، هر چه بخواهند از وسائل تجملی و مخرب و غیره اگر نفع خودشان باشد یا خیال کنند به نفع اجتماع است تولید کنند ولی عامه مردم محکوم آنها باشند، سرنوشت اقتصادی اجتماعشان در اختیارشان باشد. اینکه همه افراد جامعه حق دارند که سرنوشت اقتصادی اجتماع خود را در دست بگیرند همان طوری که حق دارند سرنوشت سیاسی اجتماع خود را در دست بگیرند مطلب جداگانه ای است از استثمار افراد و از اینکه تولیدات باید به نفع جامعه باشد نه به سود افراد.
9- رژیم سرمایه داری مالکیت وسائل تولید، چه طبیعت و چه سرمایه را جایز می شمارد.
10- جایز شمردن رباخواری.
11- هدف تولید، منافع افراد است نه مصالح عموم.
12- در سرمایه داری منعی برای قطع رابطه ثروت و کار نیست، به عبارت دیگر سود کار نکرده را چه به صورت ارث و چه به صورت ارزش اضافی و درآمد مدیریت کارخانه تجویز می کند.
13- عملا تعیین نرخ کارگر به دست کارفرماست.
14- لازمه سرمایه داری این است که گروهی به قیمت بدبختی گروه دیگر خوشی داشته باشند.
15- در رژیم سرمایه داری عملا بردگی و غلامی در کار است زیرا به قول "فیلیسین شاله": "منحصرشدن دارائیها به اشخاص معدودی در به کار واداشتن کارگران آزاد همان تأثیر را داشته است که شلاق در غلام. رنجبر که چیزی ندارد مجبور است فورا مشغول کار شود و الا از گرسنگی خواهد مرد...".
16- تسلط بر سیاست و حاکمیت ملی.
17- جنگ افروزی به خاطر استفاده.
18- رقابت و مسابقه برای پرکردن جیب خود.

منـابـع

کلیــد واژه هــا