ظهور حقیقت توحید در قیامت

در قرآن مجید آیات بسیاری وارد است درباره وقایع روز قیامت که باید روی هر یک از آنها با دقّت و تأمّل نظر کرد: «یَوْمَ هُم بَـ'رِزُونَ لاَ یَخْفَی' عَلَی اللَهِ مِنْهُمْ شَیْءٌ لِمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ؛ در روز بازپسین، همه مردم ظهور و بروز دارند و چیزی از آنها در نزد خدا پنهان نیست. در آن روز قدرت و عظمت و مُلک اختصاص به که دارد؟ اختصاص به خداوند واحد قهّار دارد» (غافر /16). آیا موجودات، در آن روز ظهور و بروز دارند برای خدا، و اینک بر خدا ظاهر نیستند؟ و قدرت و عظمت و مُلک امروز اختصاص به خدا ندارد؟ و در آن وقت در آن صحنه و عالم اختصاص به خدا پیدا میکند؟ این مطالب چیست که در آن روز مِلکیّت و مُلکیّتِ مطلقه را بخدا نسبت میدهد و میگوید: در آن روز مالکیّت و عظمت و قدرت و مَلِکیّت مختصّ به خداست؟
«یَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِینَ مَا لَکُم مِنَ اللَهِ مِنْ عَاصِمٍ؛ در آنروز شما پشت نموده و فرار می کنید؛ و هیچ مصونیّت و عصمتی ندارید، که شما را از دست خدا برهاند!» (غافر/ 33). آیا این عدم مصونیّت اختصاص به آن روز دارد، یعنی امروز مردم میتوانند از دست خدا بگریزند؛ رفیقی دارند، شریکی دارند، معاون و مددکاری دارند که جلوی خدا را بگیرد؟ و در آن روز این رفقا و شرکاء و أعوان و مددکاران از بین میروند و قدرت مستقیماً به خدا برمیگردد؟ و عظمت و اقتدار خدا ظاهر میشود؟
«مَا لَکُم مِن مَلْجَإٍ یَوْمَنءِذٍ وَ مَا لَکُم مِن نَکِیرٍ؛ در آن روز هیچ پناهگاهی برای شما نیست و هیچ حامی و مدافعی برای شما نمی باشد!» (شوری/ 47) که شما را در پناه خود در آورد و از شما حمایت نموده، و از شما در مقابل خدا دفاع کند!
«یَوْمَ لاَ یُغْنِی مَوْلًی عَن مَوْلًی شَیْـًا وَ لاَ هُمْ یُنصَرُونَ؛ در آن روز هیچ ولیّی و دوستی و هیچ سرپرست و مراقبی نمی تواند دستی از دوست و کسی که در تحت سرپرستی اوست بگیرد، بهیچوجه. و در آن روز مردم مورد اعانت و یاری واقع نخواهند شد» (دخان/ 41).
«وَ اتَّقُوا یَوْمًا لاَ تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَفْسٍ شَیْـًا وَ لاَ یُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَ لاَ تَنفَعُهَا شَفَـ'عَةٌ وَ لاَ هُمْ یُنصَرُونَ؛ و بپرهیزید از روزی که هیچ صاحب نفسی نمی تواند به عنوان مساعدت بدیگری، در مقام او قرار گیرد و به عوض او پاداش داده شود و او را کفایت کند. و از آن صاحب نفس، عِدل قبول نمیگردد که چیزی را یا کسی را به جای خود بقبولاند تا از او صرف نظر گردد، و شفاعت برای آن نفس فائده ندارد، و ابداً ایشان مورد اعانت و کمک قرار نمی گیرند» (بقره/ 123).
«وَ اتَّقُوا یَوْمًا لاَ تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَفْسٍ شَیْـًا وَ لاَ یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَـ'عَةٌ وَ لاَ یُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَ لاَ هُمْ یُنصَرُونَ؛ و بپرهیزید از روزی که هیچ نفسی نمی تواند برای پاداش و مجازات جای نفس دیگری قرار گیرد، و از او شفاعت قبول نمی شود و عِدل نیز پذیرفته نمی گردد؛ و کمک و یاری کرده نخواهند شد» (بقره/ 48).
«یَوْمَ لاَ تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْـًا وَ الاْمْرُ یَوْمَنءِذٍ لِلَّهِ؛ در آن روز هیچ نفسی قدرت و اراده و اختیار بهیچوجه نسبت به نفس دیگر ندارد؛ و امر در آنروز مختصّ خداست» (انفطار/ 19).
«یَوْمَ یَأْتِ لاَ تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ؛ در آنروز هیچ نفسی قدرت بر تکلّم ندارد مگر به اذن و اجازه خدا» (هود/ 105).
«یَوْمَئِذٍ یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ عَصَوُا الرَّسُولَ لَوْ تُسَوَّی بِهِمُ الاْرْضُ وَ لاَ یَکْتُمُونَ اللَهَ حَدِیثًا؛ در آن روز افرادی که کفر ورزیدند و مخالفت اوامر رسول خدا را کردند، دوست دارند زمین آنها را فرو برد و پس از نهفتن در زیر زمین، زمین با آنان یکسان گردد. و در آن روز نمی توانند هیچ گفتاری را از خداوند پنهان کنند» (نساء/ 42).
این آیات همگی دلالت دارند بر آنکه در روز قیامت هیچ نفسی نمی تواند به نفس دیگر کمک کند، و رفع حوائج و گرفتاری های او را بکند، و از چنگال عذاب نجات دهد و در مقام دفاع بر آید. در آن روز قدرت و سلطنت و مَلِکیّت اختصاص به خدا دارد؛ امر و نهی به دست اوست و بس. در حالیکه میدانیم همیشه قدرت و عظمت و مالکیّت و مَلِکیّت اختصاص به خدا دارد، و امر و نهی پیوسته به دست اوست؛ و هیچگاه هیچکس در مقابل پروردگار نمی تواند در مقام دفاع برآید و بر امر خدا سبقت گیرد. خداوند همیشه سلطان است. و انسان، هیچوقت پناهی جز خدا ندارد، و هیچکس قدرتی و مِلکیتی و شفاعتی جز به اذن خدا ندارد؛ امروز و فردا، و دنیا و آخرت، در این موضوع تفاوتی ندارند. خداوند قادر است و قهّار و مستقلّ بالذّات و ذوالجلال و الاءکرام، خدا جبّار است و غفّار، خدا غفور است و رحمان، امروز و فردا ندارد. خدائی که امروز قدرت داشته باشد و فردا نداشته باشد، یا امروز نداشته باشد و فردا داشته باشد، خدا نیست. خدائی که امروز بدون اذن او و امر و نهی او کار انجام گیرد و فردای قیامت با اذن و اجازه او بوده باشد خدا نیست. خدائی که امروز در تدبیر امور و تکوین مستقلّ نباشد و فردا حائز استقلال گردد خدا نیست.
«وَ هُوَ الَّذِی فِی السَّمَآءِ إِلَـ'هٌ وَ فِی الاْرْضِ إِلَـ'هٌ؛ و خداوند آن کسی است که در آسمان خدائیّت و الوهیّت دارد، و در زمین خدائیّت و الوهیّت دارد» (زخرف/ 84).
«قُلْ هُوَ اللَهُ أَحَدٌ* اللَهُ الصَّمَدُ* لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ* وَ لَمْ یَکُن لَهُ و کُفُوًا أَحَدٌ؛ بگو اوست که در ذات و صفات، احدیّت دارد* و او به پای خود استوار و بی نیاز از جمیع موجودات است* موجودات از او بیرون نیامده اند و خود او نیز بیرون آمده از چیزی نیست* و هیچ فردی برای او شریک و انباز نیست» (اخلاص/ 1-4).
این صفات حضرت احدیّت اختصاص به آخرت ندارد، پیوسته چنین بوده و خواهد بود و اگر کسی قائل به تفاوت این صفات در امروز و فردا، و در این عالم و عالم قیامت شود، این عین شرک است. پس این آیات چه میخواهد بگوید؟ این آیات میخواهد برای ما روشن کند که قدرت و عظمت خدا، مالکیّت و مَلِکیّت خدا، امر و نهی خدا، سلطنت و قهّاریّت خدا، در آن روز برای شما آشکارا میگردد. آنروز، روز ادراک و تفهّم است، روز معرفت و کشف حقائق است، روز بروز و ظهور است. امروز نمی توانید حقیقت توحید ذات باری تعالی شأنه العزیز و اسماء حُسنی و صفات عُلیای او را دریابید و به حقّ المعرفه ادراک کنید. امروز نمی توانید اختصاص این صفات را به خدا مَسّ کنید و لمس نمائید. آن روز این حقیقت و اختصاص برای شما روشن و قابل فهم میشود. امروز بواسطه حجاب های نفسانی و علاقه به مادّه و طبع نمی توانید ادراک کنید که موجودات همه سَرابند، و این سلسله علل و معلولات با این نظم شِگرف خود، دیده شما را از حقیقت معطوف به خود داشته و نمی توانید تعقّل کنید که آنچه اتقان و استحکام دارد فقط جنبه وجهُ اللهی و ربط موجودات به خالق خود می باشد، و موجودات فی حدّ ذاتها سرابند، باطلند، عدمند، نیستِ محضند. در آنروز که نور حقیقت ذات مقدّس حضرت احدیّت طلوع میکند می یابید که در تمام عوالمِ امکان و نشـآت آفرینش، غیر از ذات مقدّس او، صاحب اراده و اختیار و قدرت و عظمت نیست. آن روز می یابید که «وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَیِّ الْقَیُّومِ؛ و در آن روز چهره ها در برابر (خدای) زنده ی پاینده خاضع شوند» (طه/ 111) معنایش چیست، و قول معروف «لَیْسَ فی الدّارِ غَیْرَهُ دَیّارٌ؛ در دار وجود تمام هستی غیر از خدا کسی نیست» چه حقیقتی را میخواهد بیان کند!

منـابـع

کلیــد واژه هــا