مبارزه و جهاد با ظلم در اسلام
فارسی 5660 نمایش | قرآن کریم، سه مفهوم مقدس را در بسیاری از آیات خود، توأم آورده است: ایمان، هجرت و جهاد. انسان قرآن، موجودی است وابسته به ایمان و وارسته از هر چیزی دیگر. این موجود وابسته به ایمان برای نجات ایمان خود هجرت می کند و برای نجات ایمان جامعه و در حقیقت برای نجات جامعه از چنگال اهریمن بی ایمانی جهاد می نماید. طبق آیات و روایات اسلامی دو نوع جهاد وجود دارد جهاد اکبر و جهاد اصغر. خداوند در قرآن مى گوید: در راه خدا جهاد کنید و حق جهادش را ادا نمائید «و جاهدوا فى الله حق جهاده» (حج/ 78)؛ «به هر گونه جهاد و کوشش در راه خدا و تلاش براى انجام نیکی ها، و مبارزه با هوسهاى سرکش، جهاد اکبر و به پیکار با دشمنان ظالم و ستمگر، جهاد اصغر گفته می شود». جهاد اصغر در اسلام انواعى دارد: جهاد ابتدائى آزادى بخش، جهاد دفاعى، جهاد براى خاموش کردن آتش فتنه و شرک و بت پرستى. بنابراین جهاد اسلامى بر خلاف آنچه دشمنان معاند تبلیغ مى کنند هرگز به معنى تحمیل عقیده نیست و اصولا عقیده تحمیلى در اسلام ارزشى ندارد، بلکه جهاد مربوط به مواردى است که دشمن جنگ را بر امت اسلامى تحمیل مى کند، یا آزادی هاى خداداد را از او مى گیرد، یا مى خواهد حقوق او را پایمال کند، و یا ظالمى گلوى مظلومى را مى فشارد که بر مسلمانان فرض است به یارى مظلوم بشتابند، هر چند منجر به درگیرى با قوم ظالم شود.
در حقیقت اسلام با کفر دو نوع پیکار دارد: یکى پیکارهاى مقطعى است مانند غزواتى که پیامبر (ص) با دشمنان داشت که بعد از پایان هر جنگ شمشیرها به غلاف مى رفت و دیگر پیکار مستمرى است که با شرک و کفر و ظلم و فساد دارد، و این امرى است مستمر تا زمان گسترش حکومت عدل جهانى به وسیله حضرت مهدى (عج)، خداوند براى استقرار آئینش نیازى به پیکار ما ندارد، این ما هستیم که در میدان مبارزه با دشمن پرورش مى یابیم و نیازمند به این پیکار مقدسیم. به پیامبر اسلام (ص) مى فرماید: به وسیله قرآن با آنها جهاد بزرگى کن «و جاهدهم به جهادا کبیرا». جهادى بزرگ به عظمت رسالتت، و به عظمت جهاد تمام پیامبران پیشین، جهادى که تمام ابعاد روح و فکر مردم را در بر گیرد و جنبه هاى مادى و معنوى را شامل شود. بدون شک منظور از جهاد در این مورد جهاد فکرى و فرهنگى و تبلیغاتى است، نه جهاد مسلحانه و به گفته مرحوم طبرسى در مجمع البیان، این آیه دلیل روشنى است بر اینکه جهاد فکرى و تبلیغاتى در برابر وسوسه هاى گمراهان و دشمنان حق از بزرگترین جهادها است. و در آیه: «و ما کان المؤمنون لینفروا کافة فلو لا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فى الدین» (توبه/ 122)، می فرماید: «شایسته نیست، مؤمنان همگى به سوى میدان جهاد کوچ کنند، چرا از هر گروهى، طایفه اى از آنان کوچ نمى کند و طایفه اى بماند تا در دین و معارف و احکام اسلام آگاهى پیدا کنند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود آنها را انذار نمایند تا از مخالفت فرمان پروردگار بترسند و خوددارى کنند». به دو نوع جهاد، جهاد با جهل و جهاد با دشمن اشاره می کند که: گرچه جهاد بسیار پر اهمیت است و تخلف از آن ننگ و گناه، ولى در مواردى که ضرورتى ایجاب نمى کند که همه مؤمنان در میدان جهاد شرکت کنند، مخصوصا در مواقعى که پیامبر (ص) شخصا در مدینه باقى مانده نباید همه به جهاد بروند بلکه لازم است هر جمعیتى از مسلمانان به دو گروه تقسیم شوند گروهى فریضه جهاد را انجام دهند، و گروه دیگرى در مدینه بمانند و معارف و احکام اسلام را بیاموزند. و به هنگامى که یاران مجاهدشان از میدان بازگشتند احکام و فرمانهاى الهى را به آنها تعلیم دهند و از مخالفت آن انذارشان نمایند (و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم). باشد که این برنامه موجب شود که آنها از مخالفت فرمان خدا بپرهیزند و وظائف خویش را انجام دهند (لعلهم یحذرون). جهاد اسلامى جنبه مادى ندارد. هیچ مسلمانى نباید براى هدف مادى گام در میدان جهاد بگذارد و به همین دلیل باید نخستین اظهار ایمان را از طرف دشمن بپذیرد، و به نداى صلح او پاسخ گوید اگر چه از غنائم مادى فراوان محروم گردد زیرا هدف از جهاد اسلامى توسعه طلبى و جمع غنائم نیست، بلکه هدف آزاد شدن انسانها از قید بندگى بندگان و خداوند زور و زر است و هر زمان که روزنه امیدى به سوى این حقیقت گشوده شد باید به سوى آن شتافت.
در آیات دیگر خداوند می فرماید: «لا یستوى القعدون من المؤمنین غیر أولى الضرر و المجهدون فى سبیل الله بأمولهم و أنفسهم فضل الله المجهدین بأمولهم و أنفسهم على القعدین درجة و کلا وعد الله الحسنى و فضل الله المجهدین على القعدین أجرا عظیما درجت منه و مغفرة و رحمة و کان الله غفورا رحیما» (توبه/ 96)؛ «افراد با ایمانى که بدون بیمارى و ناراحتى از جهاد باز نشستند یا مجاهدانى که در راه خدا با مال و جان خود جهاد کردند یکسان نیستند، خداوند مجاهدانى را که با مال و جان خود جهاد نمودند بر قاعدان برترى بخشیده و به هر یک از این دو دسته به نسبت اعمال نیکشان خداوند وعده پاداش نیک داده و مجاهدان را بر قاعدان برترى و پاداش عظیمى بخشیده است، درجات مهمى از ناحیه خداوند و آمرزش و رحمت نصیب آنان مى گردد و اگر لغزش هائى داشته اند خداوند آمرزنده و مهربان است».
منظور از قاعدون در اینجا افرادى هستند که با داشتن ایمان به اصول اسلام، بر اثر نداشتن همت کافى، در جهاد شرکت نکرده اند. سپس برترى مجاهدان را بیان کرده و مى فرماید: خداوند مجاهدانى را که با مال و جان خود در راهش پیکار مى کنند بر خود دارى کنندگان از شرکت در میدان جهاد برترى عظیمى بخشیده. جهاد یک قانون عمومى در عالم آفرینش است، و همه موجودات زنده جهان اعم از نباتات و حیوانات به وسیله جهاد موانع را از سر راه خود بر مى دارند، تا بتوانند به کمالات مطلوب خود برسند. آنانى که همیشه در حال جهاد و مراقبت به سر مى برند، همواره زنده و پیروزند، و دیگرانى که به فکر خوش گذرانى و ادامه زندگى فردى هستند، دیر یا زود از بین رفته و ملتى زنده و مجاهد جاى آنها را خواهند گرفت. و همین است که رسول گرامى اسلام (ص) مى فرماید: «فمن ترک الجهاد البسه الله ذلا و فقرا فى معیشته و محقا فى دینه ان الله اعز امتى بسنابک خیلها و مراکز رماحها». آن کس که جهاد را ترک گوید، خدا بر اندام او لباس ذلت مى پوشاند، و فقر و احتیاج بر زندگى، و تاریکى بر دین او سایه شوم مى افکند، خداوند پیروان مرا به وسیله سم ستورانى که به میدان جهاد پیش مى روند و به وسیله پیکانهاى نیزه ها، عزت مى بخشد. و به مناسبت دیگرى مى فرماید: «اغزوا تورثوا ابنائکم مجدا». جهاد کنید تا مجد و عظمت را براى فرزندانتان به میراث بگذارید.
و امام على (ع) در ابتداى خطبه جهاد چنین مى فرماید: «فان الجهاد باب من ابواب الجنة فتحه الله لخاصة اولیائه و هو لباس التقوى و درع الله الحصینة و جنته الوثیقة، فمن ترکه رغبة عنه البسه الله ثوب الذل و شمله البلاء و دیث بالصغار و القماءة» جهاد درى است از دربهاى بهشت، که خداوند آن را به روى دوستان خاص خود گشوده است، جهاد، لباس پر فضیلت تقوى است جهاد، زره نفوذ ناپذیر الهى است، جهاد، سپر محکم پروردگار است، آن کس که جهاد را ترک گوید، خداوند بر اندام او لباس ذلت و بلا مى پوشاند، و او را در مقابل دیدگاه مردم خوار و ذلیل جلوه مى دهد. ضمنا باید توجه داشت که جهاد، تنها به معنى جنگ و نبرد مسلحانه نیست بلکه هر نوع تلاش و کوششى را که براى پیشبرد اهداف مقدس الهى انجام گیرد، شامل مى شود، و به این ترتیب علاوه بر نبردهاى دفاعى و گاهى تهاجمى، مبارزات علمى، منطقى، اقتصادى، فرهنگى و سیاسى را نیز در بر مى گیرد. در قرآن کریم برای تحریک به جهاد بر دو ارزش روحی تکیه شده است: یکی اینکه راه، راه خداست، دیگر اینکه انسانهای بیچاره و بی پناهی در چنگال ستمگران گرفتار مانده اند.
در سوره حج می فرماید: «اذن للذین یقاتلون بانهم ظلموا و ان الله علی نصرهم لقدیر الذین اخرجوا من دیارهم بغیر حق الا ان یقولوا ربنا الله و لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بیع و صلوات و مساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا و لینصرن الله من ینصره ان الله لقوی عزیز الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوه و آتوا الزکوه و أمروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبة الامور»، «به مؤمنان به موجب آنکه مظلوم واقع شده اند اجازه داده شد که با دشمن جنگجو بجنگند. خداوند بر یاری مؤمنان تواناست، همانها که از خانه های خود به ناحق بیرون رانده شده اند و جرمی نداشته جز آنکه گفته اند پروردگار ما خداست و اگر نبود که خداوند شر بعضی از مردم را وسیله بعضی دیگر دفع می کند، صومعه ها، دیرها، کنشتها و مساجد که در آنجا فراوان یاد خدا می شود منهدم می گردید. خداوند کسانی که او را یاد می کنند یاری می کند، همانا خداوند نیرومندی فرا دست است، آنان را که اگر در زمین مستقر سازیم نماز را به پا می دارند، زکات را می پردازند، به معروف فرمان می دهند و از منکر باز می دارند. پایان کارها از آن خداست». در این آیه می بینیم اجازه جهاد و دفاع را با اشاره به حقوق از دست رفته مجاهدین آغاز می کند، اما در عین حال، فلسفه اصلی دفاع را امری بالاتر و ارزشی اصولی تر از حقوق از دست رفته عده ای ذکر می کند، و آن اینکه اگر دفاع و جهاد در کار نباشد و اگر اهل ایمان دست روی دست بگذارند، معابد و مساجد که قلب پر طپش حیات معنوی جامعه است آسیب می بیند و از کار می ایستد. در سوره نساء می فرماید: «لا یحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم».(نساء/ 146)؛ «خداوند فریاد به بدگویی را دوست نمی دارد مگر از کسی که مظلوم واقع شده است .بدیهی است که این نوعی تشویق به قیام مظلوم است».
منـابـع
مکارم شیرازی- تفسیر نمونه- ج 14 ص 182 و ج 15 ص 122 و ج 21 ص 403 و ج 4 ص 76-75
مرتضی مطهری- جامعه و تاریخ- ص229 -228
کلیــد واژه هــا
0 نظر اشتراک گذاری ارسال چاپ پرسش در مورد این مطلب افزودن به علاقه مندی ها