نگاهی به اثر تربیتی ایمان به بینایی و شنوایی پروردگار در روایات

جهت گیری قرآن در توصیف خداوند به دو وصف سمیع و بصیر از یکسو سطح آگاهی مسلمانان را در معرفه الله بالا می برد، و از سوی دیگر همگان را دعوت به تخلق به این خلق کریم و شباهت یافتن به او در وصف عظیم می کند، و از سوی سوم آرامش به مومنان می بخشد که در همه حال تحت رعایت پروردگار و حمایت او قرار دارند، و از سوی چهارم به آنها هشدار می دهد که مراقب گفتار و کردار خویش باشند که چشم و گوش علم الهی محیط برآنها است! روایات اسلامی نیز روی این مسأله مهم تربیتی تکیه فراوان نموده است از جمله:

1- در حدیثی از امام صادق(ع) می خوانیم که یکی از یاران خاصش (اسحاق بن عمار) فرمود: "خف الله  کانک تراه وان کنت لاتراه فانه یراک ، فان کنت تری انه لا یراک فقد کفرت، وان کنت تعلم انه یراک ثم برزت له بالمعصیه فقد جعلته من اهون الناظرین علیک" «آنچنان از خدا بترس که گوئی او را می بینی، و اگر او را نمی بینی او تو را می بیند! و اگر فکر می کنی او تو را نمی بیند کافر شده ای! و اگر می دانی که او تو را می بیند سپس در برابر  او به عصیان برمی خیزی در واقع او را از کوچکترین ناظران برخود شمرده ای»! (چرا که انسان گاه از ناظر بودن یک فرد عادی و حتی یک کودک شرم می کند و کارهای خلافی را انجام نمی دهد).

2- در حدیث دیگری از همان حضرت (ع) می خوانیم که در تفسیر آیه شریفه "و لمن خاف ربه جنتان فرمود: من علم ان الله یراه و یسمع ما یقول ویعلم من خیر او شر، فیحجزه ذلک عن القبیح من الاعمال ، فذلک الذی  خاف مقام ربه ونهی النفس عن الهوی" کسی که بداند خداوند او را می بیند و سخنانش را می شنود و از اعمال نیک و بد او آگاه است، و این علم و دانائی او را از اعمال قبیح باز دارد او کسی است که از مقام پروردگارش خائف است، و نفس خود را از هوا و هوس باز داشته».

3- و نیز در تفسیر علی بن ابراهیم از امام صادق(ع) نقل شده است: که در تفسیر آیه "ولقد همت به هم بها...."(یوسف/24) همسر عزیز مصر (هنگامی که قصد کامگیری از یوسف داشت) به سراغ بتی که در آن اطاق بود رفت و لباسی بر آن افکند، یوسف سوال کرد چه می کنی؟ گفت: لباسی بر این بت می افکنم تا ما را نبیند چرا که من از او شرم دارم! یوسف گفت: "فانت تستحیین من صنم لا یسمع و لا یبصر ، ولا استحیی انا من ربی؟" «پس تو از بتی که نه می شنود و نه می بیند شرم داری ولی من از پروردگارم (که همه سخنان را می شنود و همه چیز را می بیند) شرم نکنم»؟!

4- در تفسیر روح البیان ذیل آیه "وافوض امری  الی الله ان الله بصیر بالعباد" (غافر /44) از «ابن مسعود» چنین آمده است که با بعضی از یاران پیامبر(ص) به بیابانی رفته بودم، طعامی پختند هنگامی که آماده خوردن شدند، چوپانی را در آنجا مشاهده کردند و او را دعوت به غذا کردند، چوپان گفت: شما بخورید من روزه ام، آنها برای آزمودن  چوپان گفتند: چگونه در این روز گرم و داغ روزه می گیری؟ او در پاسخ گفت: "ان نارجهنم اشد حرا منه" «آتش دوزخ از آن گرمتر است»! آنها از سخن چوپان در تعجب فرو رفتند و به او گفتند یکی از گوسفندان را به ما بفروش، قیمت آن را با سهمی از گوشتش به تو می دهیم، او در پاسخ گفت که این گوسفندان از من نیست، و مال مولای من است، چگونه مال مردم را به شما بفروشم؟ گفت: به آقایت بگو گرگ آن را خورد و یا در بیابان گم شد! چویان گفت: "أین الله" پس خدائی که حاضر و ناظر است کجا می رود؟!

نمونه های زیادی در تاریخ و روایات اسلامی از این قبیل دیده می شود که تأثیر تربیتی توجه به علم خداوند و حاضر و ناظر و سمیع و بصیر بودن او در بازداشتن او از گناه و زشتیها اثر بسیار عمیقی دارد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا