انتقادات وارد بر دین صابئین

یکی از ادیانی که پیروانش در نظر اسلام از اهل کتاب شمرده شده است، دین صابئی می باشد. قرآن کریم در سه جا، صابئین را در کنار مجوس و یهود و مسیحیت، قرار داده است.

انتقاداتی بر دین و عقاید صابئین وارد است از جمله:
صابئه و آیین اختصاصی
صابئین قائلند که دینشان مخصوص خود آنها بوده و حضرت یحیی (ع) فقط برای نجات آنها مبعوث شده است. به همین دلیل بر پنهان نمودن آیین خود اصرار می ورزند و دین خود را تبلیغ نمی کنند.

نقد و بررسی
اینکه صابئین منشأ دین خود را به آدم رسانده و یحیی بن زکریا را پیامبر خاص خود می دانند، ناشی از نگرش نژاد پرستی دینی است، هیچ قومی از نظر هدایت، نسبت به قوم دیگر، در نزد خداوند برتری ندارد. یعنی همه شایستگی هدایت و رهبری از سوی فرستادگان الهی را دارند. عدالت و فیاض مطلق بودن خداوند ایجاب می کند که اسباب هدایت همه را فراهم آورد. بله ممکن است شرایط ظهور پیامبری در جایی مساعدتر باشد. ولی این امر موجب اختصاص دانستن دین به فرقه خاصی نمی باشد. پیروی از نظریه انحصار دینی باعث شده که نظرات ضد و نقیضی درباره عقاید صابئین ابراز شده و جمعیت آنها به سرعت کاهش یابد. به طوری که هم اکنون تنها ده هزار نفر از آنها در جنوب ایران و عراق زندگی می کنند.

صابئه و تقدیس جدی
صابئین معتقدند که سیارات هفتگانه عطارد، زهره، زحل، مریخ، سنبله، عقرب و میزان، تدبیر عالم را بر عهده داشته و روشنایی افکار ساکنین و جلب خیر و دفع شرشان به دست آنهاست. در این میان ستاره جدی چون ثابت بوده و دائما به سوی ملک الانوار متوجه است، از موقعیت ویژه ای نزد صابئین برخوردار است. به طوری که تمام سنت ها و اعمال دینی خود را، در برابر این ستاره انجام می دهند. آنها مردگان خود را رو به روی این ستاره دفن می کنند به طوری که اگر از جا برخیزند، متوجه آن شوند. ابن ندیم در الفهرست در مورد عقاید خرافى آنها در باب تقدیس و کواکب و آفرینش عالم می نویسد: «گویند: پیامبر آن کسى است که از عیب هاى نفسى و آفت هاى بدنى مبرى و در هر صفات خوب به درجه کمال رسیده باشد و به هر سؤالى جواب داده و از آنچه در وهم و خیال ست خبر دهد و دعایش براى آمدن باران و دفع آفات از نبات وحیوان مستجاب گردد و مذهبش موجب اصلاح عالم و ازدیاد عمران و آبادى باشد... »

نقد و بررسی
هرچند صابئین خود را معتقد به خدای واحد ازلی می دانند، ولی چنین اعتقادی باید به گونه ای باشد که هرگونه شائبه شرک را از بین ببرد و اینکه صابئین ستارگان هفتگانه را مدبر این عالم دانسته و برایشان جلب نفع و دفع ضرر قائلند، یا شخصیت خاصی را برای ستاره جدی در نظر می گیرند؛ همه حاکی از این است که هرچند توحید ذاتی را پذیرفته اند ولی از حیث توحید افعالی و احیانا توحید عبادی مشکل دارند. چرا که قداست این ستارگان در نزد صابئین به حدی است که گفته شده آنها هر ماه چهار خروس را به نام ستارگان قربانی و خون آن خروس را در خاک پنهان و پر و استخوانش را می سوزانند.

صابئه و تنوع کتاب های مقدس
صابئین کتاب های مقدس زیادی دارند که مهم ترین آنها عبارتند از:
1- کتاب کنزاربا، درباره آغاز پیدایش و دگرگونی هایی که برای بشر رخ داده و صفات خالق و... می باشد.
2- کتاب دراشه ادیهیا، یعنی تعالیم یحیی، پیرامون زندگی یحیی و تعالیم او.
3- کتاب قلستا، یعنی کتاب عقد ازدواج، درباره احکام و مراسم ازدواج و...
و....
صابئین قدمت این کتاب ها را به آدم می رسانند. که پس از وی به نوح و سام و رام و ابراهیم و یحیی رسیده است. هر چند خود معتقدند که بیشتر این کتاب ها در طول زمان به واسطه حوادث مختلف از بین رفته و دوباره نوشته شده است.

نقد و بررسی
مهم ترین منبع شناخت هر دین، کتاب آن دین است. در این میان ویژگی مهم کتاب هر دین، آسمانی بودن آن است. به این معنا که تغییر و تحریفی در آن راه نیافته باشد، تا پیروانش اطمینان پیدا کنند که از دستورات دین خدا تبعیت می کنند. حال با توجه به اینکه صابئین قدمت دین خود را به آدم می رسانند، و خود معترف هستند که بیشتر این کتاب ها در طول زمان و بر اثر حوادث مختلف از بین رفته و دوباره نوشته شده، چگونه می توان آنها را مطابق اصل دانست. شاید وجود همین تغییر و تحولات گسترده باشد که صابئین را وادار نموده که از آگاهی دیگران نسبت به کتب خود ممانعت به عمل آورند و مطلع نمودن دیگران بر کتاب های آسمانی خود را حرام بدانند. وجود همین مانع سبب شده که دیگران به سختی بتوانند نسبت به کتاب های آنها دسترسی پیدا کنند.

صابئه و تقدیس علماء
صابئین برای علمای خود، شأن و مقام ویژه ای قائلند. به طوری که در تمام امور آنها از ولادت تا مرگ سیطره دارند. آنها علمای خود را واسطه ای می دانند که با ساکنین آسمانی در ارتباط می باشند. علمای صابئه دارای پنج مقام مشخص می باشند که عبارتند از: 1- حلالی 2- ترمیده 3- کنزبرا 4- ریش امه، 5- ربانی.

نقد و بررسی
هر دین آسمانی، دارای روحانیتی است که نسبت به امور آن دین از آگاهی برخوردار می باشد. بیان احکام دین و اجرای قوانین و حدود الهی از جمله وظایف روحانیت است. این موقعیت ویژه ایجاب می نماید که مردم برای آنها احترام خاصی قائل باشند. ولی نباید پنداشت که روحانیت واسطه میان انسان و خدا هستند و شرط پذیرش اعمال این باشد که از طریق چنین رابطه هایی به درگاه خداوند تقرب جست.

صابئه و تقدیس آب جاری
آب جاری در نزد صابئین از قداست خاصی برخوردار است و آن به خاطر غسل های مفصل و تعمیدهای طولانی است که باید در زمستان و تابستان انجام دهند. به همین دلیل صابئین معمولا در کنار رودها زندگی می کنند.

نقد و بررسی
نظافت و پاکی جهت طهارت و عبادت در هر دین آسمانی مورد توجه است. ولی از آنجا که دین برای سعادت و آسایش انسان آمده است؛ تأکید بیش از اندازه بر شست و شو و غسل و تعمیدهای طولانی، سلامت روحی و جسمی انسان را به خطر انداخته و دیگر اینکه موجب محدودیت زندگی وی در منطقه خاصی می شود. غیر طبیعی بودن این دستور دین صابئه موجب شده که اخیرا علمای آنها غسل کردن در حمام را از طریق شیر آب، برایشان جائز بدانند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا