اصول اخلاقی دین کنفوسیوس

اصول اخلاقی دین کنفوسیوس
او با مطالعه در ادیان گذشته دست به تالیف رساله هایی اخلاقی زد که به تبلیغ آنها پرداخت و شاگردانی را جمع کرد. اساس تعالیم وی لی می باشد. لی جانشین تائو است. جوهره تعالیم کنفوسیوس تعلیم رن است. رن به مفهموم انسانیت می باشد و محور این کار تکیه بر شکوفا کردن استعدادهای انسانی و اوج بخشیدن به شخصیت فرد و نگاهداشتن حقوق انسانی است. از نظر وی رن به معنای دوست داشتن دیگران است که تلفیقی از همه هنرهاست نه یک هنر اخلاقی. رن منجر به پرهیز از خودپرستی و میل به نوعدوستی می شود. چیزی که کنفوسیوس آن را شو می نامد. کنفوسیوس در تعریف شو می گوید عمل متقابل یعنی چیزی که برای خود نمی پسندی برای دیگران هم مپسند.

ویژگی های انسان کامل از دیدگاه کنفوسیوس
او پیوسته بر فضیلت های انسانی تاکید داشت و انسان کامل از نظر او شخصیتی بود که صاحب ویژگی های زیر باشد: عزت در نفس، بزرگی در همت، اخلاص در نیت، شوق در عمل و نیکی در سلوک. وی خصلت خوب و فضیلت نیک را در ظهور جین می داند. جین به معنای تراوش و بروز احساسات قلبی انسان است و آن را بر دو قسم می داند:
1- حق و مقام هرکسی را به درستی شناختن
2- با فرزندان آدم به مهربانی و نیکی رفتار کردن

اصل عملی اساسی در دین کنفوسیوس
اصل عملی اساسی در دین کنفوسیوس همانا آداب معاشرت اجتماعی است. این نکته را خود کنفوسیوس با دقت نظر فراوان به طور خلاصه چنین بیان داشته است: «تزه کونگ در حین گفتار پرسید: آیا کلمه ای وجود دارد که بتواند به عنوان قاعده عمل برای تمام زندگی فرد در نظر گرفته شود؟ استاد جواب داد: آیا معالمه به مثل چنین کلمه ای نیست؟ آنچه به خود نمی پسندی در حق دیگران انجام مده. این قانون اخلاقی، که بعضا آن را «قانون سیمین» نامیده اند، در پنج جای دیگر کتب مقدس دین کنفوسیوس نیز به چشم می خورد: 11: 5؛ 2: 12؛ آموزش کبیر، 2: 10؛ مرام اعتدال، 3: 13؛ و سرانجام لی کی، 32. 1. 28). این اصل مقابله به مثل در آداب معاشرت اجتماعی را باید خصوصا در پنج رابطه زیر به کار گرفت: «رابطه فرمانروا و زیر دست، پدر و فرزند، زن و شوهر، برادر بزرگتر و کوچکتر، و سرانجام دوست به دوست.

اصول اخلاقى دین کفوسیوس
بنابراین اصول اخلاقى دین کفوسیوس عبارت است از: وى پنج رابطه را مطرح کرد که هرگاه درست باشند، همه چیز درست مى شود:
1- مهربانى در رابطه میان پدر و پسر
2- لطف برادر بزرگتر به برادر کوچکتر و تواضع برادر کوچکتر در مقابل برادر بزرگتر
3- عدالت شوهر با زن و اطاعت زن از شوهر
4- علاقه مندى زبردستان به زیردستان و اطاعت زیردستان از زبردستان
5- مهربانى فرمانروایان به رعایا و وفادارى رعایا به فرمانروایان
پنج اصل اخلاقی کنفوسیوس که پنج اصل لى نام دارد، مبنا و اساس ‍ فضیلت فرد و جامعه است و این دعوت، عین گذشته گرائى است. یعنى بازگشت به گذشته باستانى و اساطیرى چین که خاقان هاى عادلى روى کار بوده اند و عدل و داد بر همه جا حاکم بوده است. پس باید به نیاکان و اجداد احترام گذاشت و سنت ها را پرستید. جان ناس کنفوسیوس را یک معلم اخلاق مى داند و بس، که خلاصه و اساس عقیده دینى او در این بود که چون آدمى به درستى قواعد اخلاقى را به عمل آرد، بر حسب مشیت آسمان را رفتار کرده است. کنفوسیوس در مورد آرمانشهر و رابطه شهریار با رعایا تعلیم مى داد که هرگاه کشور نیز مطیع قانون مى شوند. هیچ کس، اعم از باهوش یا احمق، نمی تواند حتی یک روز فارغ از اینها به سر برد. اگر ورای اینها و فراتر از سهم شایسته خود، به دنبال پاره ای اصول اعتقادی لطیف و پنهان باشید تا بدین وسیله رفتار عجیب و شگفت انگیزی از خود بروز دهید، نشان خواهید داد آدم بدی هستید. از بین این پنج نوع رابطه، کنفوسیوس احتمالا در مورد رابطه فرمانروا و زیردستان حرف بیشتری داشت. این یکی از مشغله های عمده کنفوسیوس حکیم بود. وی بیشتر از آنکه یک عالم دینی باشد یک دانشمند علوم سیاسی بود. اما در طی قرون و اعصار رابطه فرزندی، از جهت شهرت، مورد تاکید بیشتری قرار گرفته است. وجود یک پایه قوی برای نظام خانوادگی احتمالا عنصر اصلی فرهنگ پابرجای چین بوده است. فراگیر ساختن تقوای فرزندی یکی از مشغله های اساسی کسانی بود که مسئولیت آموزش بچه ها و جوانان را برعهده داشتند. خواندن مردم به اطاعت فرزندی از نیرومندترین عوامل ایجاد سازگاری با آرمانهای اخلاقی مورد پذیرش مردم چین بوده است. انسان نباید این و یا آن کار را به خاطر تاثیر بد آن بر روی والدین انجام دهد. و یا از جهت مثبت، باید این و یا آن کار را به خاطر تاثیر خوبی که روی والدین دارد انجام دهد. این مطلب کاربرد بسیار وسیعی پیدا کرد.

آمران اخلاقی دین کنفوسیوس
به طور کلی، آمران اخلاقی دین کنفوسیوسی این است که هر فرد، در روابط مستقیم زندگی خود، سهم شایسته خویش را به انجام رساند. «انسان مافوق»، بیان خاص آذرمان اخلاقی کنفوسیوس برای هر فرد است. این مطلب، که متجاوز از یکصد و پنج بار در کتاب جنگ ادبی شرح داده شده، غالبا در مقابل رفتار «آدم متوسط» قرار داده شده است. البته این مفهوم کاملا متعلق به جنس مذکر است، زیرا در کتاب مزبور هیچ اشاره ای به «زن مافوق» دیده نمی شود. در حقیقت، به استثنای فهرستی که در مورد جهات انتخاب شایسته همسر یک پرنس (شاهزاده)، به دست داده شده، تنها اشاره تعمدی موجود در کتب متنخبات به جنس مونث، اشاره ای مخالف شان زنهاست.

صفات و فضایل مورد تشویق کنفوسیوس
صفات و فضایل گوناگونی مورد نصیحت و ترغیب قرار گرفته اند که از آن جمله حسن سلوک، صداقت، ایمان، سعی و زحمت، عدالت، خیرخواهی، احترام، میانه روی، آرامش، و جستجوی حقیقت است. «حکمت، خیرخواهی، بردباری، اینها فضایل جهانی هستند» اما در بعضی از صفات نیز محدودیتهای بارزی وضع شده است. «محبت و تقوای فرزندی به معنی شهادت دادن بر رفتار سوء پدر و یا فرزند نیست».

اصول اخلاقی دین کنفوسیوس مانند اخلاقیات آریستوکراسی
اصول اخلاقی دین کنفوسیوسی همان اخلاقیات یک آریستوکراسی موقر و بزرگ است که به داشتن یک نظم اجتماعی دیرینه مباهات می کند و بربریت بیگانه را خوار می شمارد. هیچ نظام اخلاقی دیگری در جهان این مقدار از روی قوت و تاکید به فرمانرویان، در مورد وظیفشان نسبت به مردم تحت حکومت خویش سفارش نکرده است. اخلاقیات دین کنفوسیوسی به طور آشکار در دورانی که همه چیز بر محور خودمداری و رضایت از خود قرار داشت تبیین شده است. در آنها جایی برای مسائل صنعتی شدن، دموکراسی، و گرایهای بین المللی نیست. با وجود آنکه درست است که در تعلیمات اخلاقی کنفوسیوس تصدیقات مذهبی جای کمی دارند، ولیکن چنانچه فکر کنیم در نظام فکری نامبرده اصول اخلاقی هیچ مبنای دینی ندارند اشتباه است. اگر قرار باشد کنفوسیوس را مولف کتاب تاریخ، به صورتی که موجود است بدانیم، مسلما وی به وجود یک نظام اخلاقی در عالم معتقد است، همچنین به اینکه خداوند فرمانروایان را به عنوان خوب یا بد ارزیابی کرده و بر همان مقیاس نیز آنها را تنبیه می کند و یا پاداش می دهد. همچنین به طور قطع در کتب متاخری که به عنوان کتب اساسی دین کنفوسیوسی شهرت دارند، هرچند احتمالا شخص وی آنها را ننوشته و یا حتی ویراستاری نکرده است، مسلما مفهوم خدا و یا عرش وجود دارد که ضامن نظام اخلاقی در جهان است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا