فلسفه زیارت

این اثر تصنیفی از فخر رازی در باب زیارت آرامگاه های بزرگان دین است که نسخه منحصر به فرد آن به نفایس مخطوطات آستان قدس فاطمی حضرت معصومه (ع) تعلق دارد و استاد فاضل، حجت الاسلام و المسلمین احمد عابدی علاوه بر تصحیح و ترجمه رساله به شرح و توضیح آن پرداخته و دیدگاه های مختلف دانشمندان اسلامی را یادآور شده است. این رساله از آن جهت که مولفش سنی مذهب و امام المشککین بوده و در هر مسئله عقلی دچار شک و تردید شده اما در مساله آداب زیارت هیچ تردیدی به خود راه نداده و آن را مورد بحث عقلی و فلسفی قرار داده است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این رساله را فخر رازی به درخواست سلطان محمد غیاث الدین بن سام نوشته است.

معرفی اجمالی نویسنده:
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاءالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فرا گرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراء النهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سال های پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد، ضیاءالدین، شمس الدین. امام فخر در سال های پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتاب هایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل 4 فصل و چندین عنوان به شرح زیر است:
1. الفصل الاول: فی براهین اثبات النفس الناطقه
2. الفصل الثانی: النفس عالمه بالجزئیات
3. الفصل الثالث: فی بقا النفس مع هلاک البدن
4. الفصل الرابع: فی فواید لزیاره القبور
- ترجمه متن رساله
- رازی و تألیفاتش
- رساله زیاره القبور و صحت نسبت آن به فخر رازی
- اعتبار نسخه
- هدف از تألیف این رساله
- اهمیت این رساله
- زیارت قبور از نظر آیات و روایات
- حکم فقهی زیارت قبور
- زیارت قبور در آثار فیلسوفان: ارسطو- ابن سینا- سهروردی- فخر رازی- محمد غزالی- حیدر آملی- میرداماد- صدرالمتألهین- ملاهادی سبزواری- امام خمینی
در انتهای کتاب تعلیقات بر رساله زیارت قبور آورده شده است که بر هر فصلی تعلیقی است. فهرست آیات- احادیث و ادعیه- اشعار- اشخاص و گروه ها- طایفه ها و مذاهب و همچنین فهرست کتاب ها و مکان ها آورده شده است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا