کتاب بیست و پنج رساله فارسی

این کتاب یکی از آثار و تالیفات علامه ملا محمدباقر مجلسی است که به زبان فارسی می باشد. این کتاب مجموعه ای است از 25 رساله فارسی (اعتقادی، فقه، حدیث، تفسیر، هیئت، متفرقات) که عبارتند از:
1. رساله ی ترجمه ی توحیدیه امام رضا (ع): این رساله در معرفی ذات باری تعالی و توحید است و این خطبه ی شریفه در اکثر کتب حدیث منقول است. این خطبه که معروف گردید به خطبه ی توحیدیه پس از امر ولایتعهدی آن حضرت ایراد گردیده است و در این خطبه شریفه راه های معرفت و خدا شناسی به نحو مبسوط و جامعی بیان گردیده است.
2. رساله ی ترجمه ی قصیده ی دعبل خزاعی: دعبل از شعرا و بلغای مشهور عرب است و صاحب دیوان شعر است و از شیعیان خالص اهل بیت (ع) و مداح امام الجن و الانس علی بن موسی الرضا (ع) بوده است. در این رساله در ابتدا بحث از سند قصیده می شود و این قصیده در کتب شیعه و سنی وارد شده است و شرح مبسوطی از جریان متعلق به قصیده ایراد نموده و در این رساله ابتدا یک بیت یا دو بیت را ایراد می نماید و پس از ترجمه پیرامون بیت شعر صحبت می نماید و انصافا یکی از ترجمه های بسیار جالب و گویا بر این قصیده شریفه است.
3. رساله تحقیق در حدیث عدم احتساب عمر زائران امام حسین (ع): این رساله پیرامون حدیث منقول از امام باقر و صادق (ع) است که فرمودند «به درستی که حق تعالی در عوض شهادت سیدالشهدا (ع) چند چیز به او عطا فرمود که یکی از آنها ایام زائران او در هنگام رفتن و برگشتن از اعجاز ایشان حساب می شود.»
4. رساله ی تفسیر آیه ی نور: این رساله پیرامون حدیثی است که در اصول کافی در تفسیر آیه شریفه وارد شده و مرحوم علامه مجلسی این حدیث را ترجمه و شرح نموده اند.
5. رساله تفسیر آیه ی و السابقون الاولون: سنیان به این آیه شریفه استدلال می کنند مانند به نیکی خلفای خود و امامت آنها مرحوم مجلسی هفت وجه جواب کوبنده به آنها می دهد و مطلب را بر خلاف مدعای آنها روشن می سازد. این رساله قبلا در ضمن کتاب نظم اللئالی معروف به سوال و جواب علامه مجلسی چاپ گردیده است.
6. رساله ی آداب سلوک حاکم با رعیت: یکی از بهترین رساله هایی است که در این زمینه نوشته شده است در کیفیت معامله و رفتار حاکم با رعیت و زیردستان خود بیان می فرماید که این رساله در دو فصل است:
فصل اول: در ترجمه ی عهدنامه مالک اشتر که در نهج البلاغه ایراد گردیده.
فصل دوم: در بیان چند حدیث دیگر که در این باب وارد شده است.
7. رساله ی آداب ماه شعبان: این رساله با بهره گرفتن از احادیث ائمه معصومین (س) درباره ی ماه شریف شعبان تألیف گردیده و اذکار و اوراد و ادعیه وارده در این ماه شریف اشاره گردیده است.
8. رساله ی اختیارات ایام: این رساله در بیان آنچه از احادیث معتبره ی اهل بیت عصمت و طهارت (ع) معلوم می شود، از سعادت و نحوست ایام هفته و ماه به جهت ارتکاب اشغال و اعمال. این رساله در 3 فصل و یک خاتمه است:
فصل اول: در اختیارات ایام ماه
فصل دوم: در اختیار ایام هفته
فصل سوم: در بیان امری چند که موجب رفع نحوست ایام و ساعات می شود، خاتمه در ترجمه حدیث شریف منقول از کتاب دانیال که مشتمل است بر احکام کسوت و خوف و حوادث و سال
9. رساله ترجمه ثواب جوشن کبیر: این رساله ترجمه ی حدیثی است که مرحوم کفعمی در کتاب شریف بلد الامین روایت نموده از امام زین العابدین (ع) در فضیلت و ثواب خواندن دعای شریف جوشن کبیر.
10. رساله ی آداب نماز: یکی از بهترین رساله هایی است که پیرامون اهمیت نماز و آداب آن نوشته شده است. در ابتدای رساله یک دور مختصر و بسیار مفید راجع به اصول الدین نوشته اند و بحثی از زمینه وجوه اعجاز قرآن نگاشته اند و سپس وارد مباحث وضو و نماز شده اند و احکام آن ها را بیان فرموده اند و در ضمن شرح تفسیری از سوره ی حمد و قدر و توحید نوشته اند.
11. رساله ی بیان اوقات نماز: در این رساله ضابطه و قانونی برای استعلام اوقات نماز بیان گردیده و برای شناخت وقت فریضه ی ظهر و عصر و نوافل آنها 2 راه بیان فرموده اند یکی از راه قدم و دیگری از راه ساعت، این رساله در سنه ی هزار و هفت تحریر گردیده.
12. رساله ی فرق زنان و مردان در احکام طهارت و صلاة: در این رساله چهار فرق میان زنان و مردان در احکام وضو و نماز بیان گردیده.
13. رساله ی شکیات نماز: این رساله یکی از رساله هایی است که جامع جمیع احکام شک و سهو در نماز می باشد و این رساله در یک مقدمه و 5 فصل و خاتمه می باشد. مقدمه در بیان اصطلاحی چند است که در این رساله دانستن آنها ضروری است:
فصل اول: در بیان خللی است که از روی عمد واقع شود.
فصل دوم: از احکام سهو.
فصل سوم: در احکام شک.
فصل چهارم: در بیان متفرقات احکام شک و سهو.
فصل پنجم: در بیان احکام سجده ی سهو و سببی چند است که به آنها واجب می شود.
خاتمه در بیان علاج کثرت شک و سهو است.
14. رساله ی زکات و خمس و اعتکاف: این رساله در 3 فصل است:
فصل اول: در زکات است و در آن 3 مبحث است:
1. در وجوب زکات و عقاب مانع آن
2. در اجناسی که در آنها زکات واجب می شود
3. در مستحقین زکات
فصل دوم: در خمس است و در آن 2 مبحث است:
1. در چیزهایی که خمس در آن واجب می شود
2. در مستحقین خمس
فصل سوم: در بیان فضیلت و کیفیت اعتکاف
15. رساله تحدید صاع: احادیث تحدید صاع مختلف وارد شده است. مرحوم علامه مجلسی در مقام جمع بین این اخبار برآمده و نظریه ی خود و والد خود را در مقام جمع بین اخبار بیان می فرماید.
16. رساله ی مال ناصبی: رساله ای است در معرفی ناصب و مخالف اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و بیان حکم مال ناصبی، در این زمینه روایات زیادی ایراد می فرمایند و از دید ائمه معصومین (ع) ناصبی را معرفی می فرماید.
17. رساله کفارات: در این رساله به نحو مبسوط راجع به احکام کفارت است و 18 مورد از موارد وجوب کفاره را ذکر می نماید و سپس معترض احکام کفارات می گردد.
18. رساله ی مفتتح الشهور: در این رساله راجع به ثبوت و اول ماه به نحو مفصل صحبت می شود و در چند مقصد ایراد می گردد.
1. در بیان معنی ماه و سال شمسی و قمری
2. در بیان حساب عدد کبیسه
3. در تحقیق احادیث خمسه
4. در حدیثی که در کافی مذکور است
5. تحقیق در حدیث دیگر که در کتاب اقبال سیدبن طاووس مذکور است
6. در حدیث دیگری است و نیز در کتاب اقبال مذکور است. این رساله در اواخر عمر شریف مؤلف تألیف گردیده و در ماه شوال سنه هزار و صد و نه هجری قمری.
19. رساله ماه نو دیدن و ناخن چیدن: رساله ی مختصری است در بیان آن که هر ماه را بر روی چه چیز باید دید و چه سوره باید خواند و در باب ناخن چیدن چه روزهایی خوب است و چه روزهایی بد و همچنین در باب سر تراشیدن و جامه ی نو بریدن و پوشیدن هر روز چه خاصیت دارد.
20. رساله ی صغیر آداب حج: رساله ای است مختصر در بیان واجبات حج و عمره و برخی از مستحبات هر دو در یک مقدمه و سر فصل مقدمه در بیان شرایط حج و عمره و افعال این دو بر سبیل اجمال:
فصل اول: در آداب حج
فصل دوم: در افعال عمره ی تمتع
فصل سوم: در احکام حج تمتع
خاتمه در بیان زیارت نبی ائمه (ص)
21. رساله ی کبیره ی آداب حج: این رساله مقصور به آداب و ادعیه اعمال حج می باشد و این رساله را مؤلف پس از تألیف رساله صغیره آداب حج تألیف نموده است. این رساله در سنه هزار و هشت هجری قمری به پایان رسیده است.
22. رساله صواعق الیهود: رساله ای است مختصر در بیان حکم کفار و احکام جزیه بر اهل کتاب و در بیان چیزهایی است که سزاوار است حاکم مسلمانان بر ایشان شرط کند و همچنین در بیان اموری که ایشان را منع از آن باید کرد.
23. رساله ی احکام و آداب اسب تاختن و تیر انداختن: رساله ای است مختصر در بیان احکام و آداب گرو بستن در اسب تاختن و تیر انداختن و همچنین در بیان چیزهایی که جایز است گرو بستن در آنها و چیز هایی که جایز نیست گرو بستن در آنها و در این رساله ده شرط برای گرو و دوانیدن اسب بیان می فرماید و هفت شرط برای گرو بر تیر انداختن و بیان احادیث وارده در فضیلت شمشیر زدن در راه خدا.
24. رساله ی صیغ عقود نکاح: رساله ای است مختصر در تحریر انحاء صیغ عقود نکاح و انواع تعبیر است آن با در نظر گرفتن غایت احتیاط که در جمیع امور مستحسن و مرغوب فیه است. در این رساله در مرحله ی اول وجوه انشاء عقد نکاح دائم ذکر می شود و سپس صیغه ی متعه بیان می شود و در خاتمه بعضی از صیغ طلاق ذکر می شود.
25. مسائل ایادی سبا: استفتائات فقهی است که از علامه مجلسی شده و به وسیله مرحوم ملا محمدجعفر بن محمدطاهر خراسانی گردآوری شده است و این کتاب را پس از تألیف به نظر مرحوم علامه مجلسی رسانده و دارای 286 مسأله می باشد در دوازده باب.

معرفی اجمالی نویسنده
علامه ملا محمدباقر مجلسی در دارالسلطنه اصفهان متولد شد. تولد ایشان در خانواده ی علم و فضیلت و در عصر مرجعیت میرداماد فقیه و فیلسوف نامی اتفاق افتاد. علامه مجلسی در اواسط نیمه دوم سده ی یازدهم هجری و ده سال اول سده ی دوازدهم مشهورترین دانشمند فقیه و محدث نامی شیعه امامی، و شیخ الاسلام اصفهان و سرآمد علمای آن شهر عالم پرور بوده است. علامه سومین پسر ملا محمدتقی مجلسی است که او نیز از مفاخر علمای شیعه است و در اواخر حکومت صفویه با پشت کار فوق العاده و حوصله پر توانش توفیق یافت از راه تألیف و تصنیف کتابها و تدریس علوم و فنون اسلامی و تعلیم و تربیت شاگردان بسیار و اداره امور دینی شیعیان عصر خویش، آن چنان خدمت مثبت و سازنده ای به مردم مسلمان و شیعه ایران کند که هیچ مرجع روحانی دیگری چنین توفیقی نیافته است.
بیشتر تحصیلات او در علوم دینی در خدمت پدر بزرگوارش بود و از دیگر استادان او می توان به ملا محمد صالح مازندرانی که شوهر خواهرش بود، ملا حسنعلی شوشتری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن شیخ جابر عاملی، ملا محسن فیض کاشانی، سید میرزای جزائری و... اشاره کرد و از شاگردان علامه مجلسی می توان به سید نعمت الله جزایری – میر محمد صلح خاتون آبادی – حاج محمد اردبیل – میر محمد حسین خاتون آبادی – ملا محمد مجلسی (پسر عموی علامه) و... اشاره کرد. علامه مجلسی دو همسر داشته است که از همسر اول صاحب یک پسر و دو دختر شد و از همسر دوم خود صاحب یک پسر و یک دختر شد. گفته شده که علامه همسر سومی هم داشته که از آن صاحب دو پسر و دو دختر شد. علامه در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هـ.ق در اصفهان شهر خود به جهان باقی شتافت. ایشان را در کنار مسجد جامع، پایگاهش و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش ملا محمد تقی مجلسی مدفون کردند. آرامگاه او در کنار مسجد جامع اصفهان واقع است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا