نزول سوره های یونس، هود، یوسف و حجر

سوره یونس (ع)
محتوای آیات: در این سوره به چند موضوع اصولی و زیربنایی تکیه شده است که مهمترین آنها دو موضوع می باشد 1- مبدا 2- معاد.
در سوره یونس (ع) ابتدا از وحی و مقام پیامبر سخن می گوید سپس به نشانه هایی از آفرینش و عظمت خدا اشاره کرده آنگاه مردم را به ناپایداری زندگی مادی و لزوم توجه به سرای آخرت و آمادگی برای آن از طریق ایمان و عمل صالح متوجه می سازد. همچنین به تناسب همین موضوعات، قسمتهایی از زندگانی پیامبران بزرگ از جمله نوح و موسی و یونس (ع) را بازگو می کند و باز برای تایید مباحث پیش سخن از لجاجت و سرسختی بت پرستان به میان می آور و حضور و شهود خدا را در همه جا، برای آنها ترسیم می کند و به ویژه برای اثبات این موضوع از اعماق فطرت آنان- و تضرع حقیقی و انقطاع به هنگام گرفتاری ها کمک می گیرد. و سرانجام برای تکمیل مباحث پیشین در هر مرد مناسبی، از بشارت دادن صالحان به سرانجام نیک و انذار فاسقان از عاقبت شومشان استفاده کرده و از این طریق نیز اسباب تذکر را فراهم می آورد.
مکی یا مدنی بودن آیات، همانطور که از فهوای این سوره پیداست، اکثر آیات آن در مکه مکرمه نازل شده و از سوره هایی است که در اوئل بعثت نازل شده است. از نظر برخی از مفسرین تمام آیات این سوره چنانکه از پیوستگی و اتصال آیات کریمه اش پیداست یکباره و در مکه نازل شده اما بعضی دیگر از ایشان، سه آیه از این سوره یعنی آیات «94 و 95 و 96» را استثنا کرده و گفته اند این سه آیه در مدینه نازل شده؛ بعضیی دیگر آیه «و منهم من یومن به و منهم من لا یومن به و ربک اعلم بالمفسدین»؛ «البته کساني از آنان به قرآن ايمان مي آورند و برخي نيز ايمان نمي آورند و پروردگارت به اهل فساد داناتر است را استثنا کرده و گفته اند»، (یونس/ 39). این آیه در مدینه و درباره یهودیان نازل شده، البته از نظر برخی از بزرگان علم تفسیر در آیات این سوره هیچ دلیلی بر دو قول فوق دیده نمی شود فلذا مدنی دانستن این آیات ترحیج بلامرجح است. در این سوره به موضوع تاریخی مهمی که مربوط به تاریخ اسلام باشد اشاره نشده است.

سوره هود (ع)
محتوای آیات: آیات این سوره همانند سوره های مکی اصول معارف اسلام یعنی توحید و مبارزه با شرک و بت پرستی، معاد و جهان پس از مرگ و صدق دعوت پیامبر (ص) را تشریح می کند و در لابه لای این مباحث، تهدیدهای شدیدی علیه دشمنان و دستورهای موکدی برای استقامت به مومنان دیده می شود. در سوره های هود علاوه بر هحالات حضرت نوح (ع) و مبارزات بسیارش که به تفصیل آمده به سرگذشت حضرت هود و صالح و ابراهیم و لوط و موسی (ع) و مبارزات دامنه دارشان برضد شرک و کفر و انحراف و ستمگری اشاره شده است.
مکی یا مدنی بودن آیات، از نظر علامه طباطبایی (ره) سوره ی هود به شهادت آیات و مضامین به هم پیوسته اش در مکه و یکباره نازل شده است. اما بعضی از مفسرین گفته اند آیه ی دوازدهم یعنی آیه «فلعلک تارک بعض ما یوحی الیک» در مدینه نازل شده و برخی دیگر آیه هفدهم را استثنا کرده و می گویند آیه: «افمن کان علی بینه من ربه...» (هود/ 17) مدنی است. گروه چهارم آیه «و اقم الصلوه طرفی النهار و زلفا من اللیل...» را استثنا کرد و گفته اند: «این آیه در مدینه نازل شده» (و الباقی سوره در مکه).
موضوعات تاریخی: در این سوره به موضوع تاریخی خاصی که مربوط به تاریخ اسلام باشد اشاره نشده است.

سوره یوسف (ع)
محتوای آیات: این سوره با نقل داستان زندگی یوسف پیامبر (ص) آغاز می شود و تا آیه 101 به بازگو کردن ماجراهای مخلف زندگی ایشان می پردازد، سپس روی خطاب را به پیامبر اسلام (ص) برگردانده و می فرماید: «این حکایت از اخبار غیب بود که بر تو وحی کردیم و اگر نه تو آنجا (که برادران یوسف) بر مکر و حیله تصمیم گرفتند حاض نبودی...». بعد از این، آیاتی راجع به مزد نخواستن پیامبر (ص) بابت رسالت خود، غفلت مردم و ستیز اقوام گذشته با انبیائشان آمده است.
مکی یا مدنی بودن آیات: سوره یوسف (ع) در مکه نازل شده و 111 آیه دارد.
موضوعات تاریخی: در این سوره نیز به موضوع تاریخی ای که مربوط به تاریخ اسلام باشد اشاره نشده است.

سوره حجر
محتوای آیات: محتوای این سوره در چند موضوع خلاصه می شود: اول؛ آیات مربوط به مبدا عالم هستی و ایمان به او از راه تدبر و مطالعه در اسرار آفرینش. دوم؛ آیات مربوط به معاد و کیفر بدکاران موضوع سوم بازگو کردن اهمیت قرآن و عظمت آن و موضوع بعدی ماجرای آفرینش آدم و سرکشی ابلیس و سرانجام کار اوست. موضوع پنجم تاریخ اقوام گذشته قوم لوط و صالح و شعیب موضوع ششم انذار و بشارت و انذارهای موثر و تهدیدهای کوبنده و تشویق های کارساز و موضوع هفتم دعوت پیامبر (ص) به مقاومت و دلداری او در برابر توطئه هاست.
مکی یا مدنی بودن آیات: سوره حجر مکی است البته برخی گفته اند آیه ی 87 از آن مدنی است و مرحوم طبرسی نقل کرده است که آیه 87 و 90 و 91 از آن در مدینه نازل شده و 99 آیه دارد.
موضوعات تاریخی: در این سوره بجز ماجرای مقتسمین که توضیح آن در بخش (توضیحی پیرامون مقتسمین) با عنوان «توضیحی پیرامون مقتسمین» گذشت به ماجرای تاریخی خاصی که مربوط به تاریخ اسلام باشد اشاره نشده است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا