کتاب ملهمه

این کتاب را حضرت دانیال پیغمبر (ع) که ملهمه نام شده است و در وی حکمای قدیم چون هرمز و بوذرجمهر و جاماسب و تحتکان و الیاس حکیم از هر تجربتی آزموده اند و بعد از او حضرت امام جعفر صادق (ع) کتاب مختصری را از این کتاب دانیال (ع) تالیف کرده و استخراج این هر دو کتاب به حسب ماه های رومیان است و علامه هم قواعد این مختصر را به همان طریقه مقرر داشته و حضرت امام جعفر صادق (ع) کتاب خود را ملهمه نام کرده و چنان دان که معنی ملهمه بسیار رزمگاه بود از آنکه کلمه رزمه به معنی خون ریختن بسیار بود و دانیال و حضرت امام جعفر صادق (ع) وی را کتاب ملهمه نام کرده اند و مرتب بر دوازده باب است و هر بابی به بیست فصل و هر فصلی را علائمی نهاده و نقل ایشان بیشتر عربی بود و در کتاب مختصر به فارسی اندر 25 باب به ترتیب بیان شده و نامش را اصول ملهمه نهاده زیرا که اصول کتابهای محکم را در این کتاب شرح کرده.
بدان که مقصود دانیال و امام جعفر صادق (ع) و حکمای قدیم از یاد کردن حکم چنین است و علامتها این بود که چون علامات را دید و بیشتر چنانکه میان دو کس پیدا شود نگاه کند اگر حکم وی دلیل بر خیر بود پس خدای را شکر گوید و احسان و خیرات کند و با ایشان ارزانی خواهد بود و اگر حکم شر و فتنه بود از فساد و معصیت توبه کند و در طاعت و احسان بیفزاید و غافل نباشد تا حق تعالی بفضل و کرم خویش شر و فتنه از ایشان بگذراند زیرا که مسبب الاسباب علامت خیرها را بر مزید دارد و خدای عزوجل هر چیزی را به حکم خویش موجود کرده است چنانکه در کتاب خویش یاد کرده است. کما قال الله تعالی «و آتیناه من کل شیء سببا؛ از هر چيزى وسيله ‏اى بدو بخشيديم.» (کهف/ 84) و نیز پیغمبر (ص) فرمود: «و لکل شیء سبب» پس از راه موجود خویش فرموده چنانکه سبب علامتهای خیر از فضل و رحمت او بود سبب و علامتهای شر از عدل و خشم وی بود و از حق تعالی توفیق در خواسته و بیان کرده این کتاب را تا از این یاد دارند و یادگاری باشد و دیگران را غمگساری باشد و مزد و ثواب دو جهان حاصل شود و چشم داشته که چون این فایده را بردارند ایشان را به دعا یاد کنند و الله علی ذلک قدیر.

معرفی اجمالی نویسنده:
علامه ملا محمدباقر مجلسی در دارالسلطنه اصفهان متولد شد. تولد ایشان در خانواده ی علم و فضیلت و در عصر مرجعیت میرداماد فقیه و فیلسوف نامی اتفاق افتاد. علامه مجلسی در اواسط نیمه دوم سده ی یازدهم هجری و ده سال اول سده ی دوازدهم مشهورترین دانشمند فقیه و محدث نامی شیعه امامی، و شیخ الاسلام اصفهان و سرآمد علمای آن شهر عالم پرور بوده است. علامه سومین پسر ملا محمدتقی مجلسی است که او نیز از مفاخر علمای شیعه است و در اواخر حکومت صفویه با پشت کار فوق العاده و حوصله پر توانش توفیق یافت از راه تألیف و تصنیف کتابها و تدریس علوم و فنون اسلامی و تعلیم و تربیت شاگردان بسیار و اداره امور دینی شیعیان عصر خویش، آن چنان خدمت مثبت و سازنده ای به مردم مسلمان و شیعه ایران کند که هیچ مرجع روحانی دیگری چنین توفیقی نیافته است.
بیشتر تحصیلات او در علوم دینی در خدمت پدر بزرگوارش بود و از دیگر استادان او می توان به ملا محمد صالح مازندرانی که شوهر خواهرش بود، ملا حسنعلی شوشتری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن شیخ جابر عاملی، ملا محسن فیض کاشانی، سید میرزای جزائری و... اشاره کرد و از شاگردان علامه مجلسی می توان به سید نعمت الله جزایری، میر محمد صلح خاتون آبادی، حاج محمد اردبیل، میر محمدحسین خاتون آبادی، ملا محمد مجلسی (پسر عموی علامه) و... اشاره کرد. علامه مجلسی دو همسر داشته است که از همسر اول صاحب یک پسر و دو دختر شد و از همسر دوم خود صاحب یک پسر و یک دختر شد. گفته شده که علامه همسر سومی هم داشته که از آن صاحب دو پسر و دو دختر شد. علامه در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هـ.ق در اصفهان شهر خود به جهان باقی شتافت. ایشان را در کنار مسجد جامع، پایگاهش و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش ملا محمدتقی مجلسی مدفون کردند. آرامگاه او در کنار مسجد جامع اصفهان واقع است.

ساختاربندی کتاب:
1. باب اول: آذر ماه اول بهار به رومی یار تیرماه در حمل به فارسی فروردین ماه؛ شامل بیست و پنج فصل به شرح زیر:
فصل اول در کسوف؛ فصل دوم در خسوف؛ فصل سوم در دایره آفتاب
فصل چهارم در دایره ماه؛ فصل پنجم در حکم هلال؛ فصل ششم در ستاره گیسودار
فصل هفتم در ستاره بزرگ؛ فصل هشتم در قوس قزح؛ فصل نهم در حربه
فصل دهم در حکم سرخی؛ فصل یازدهم در عجایب از آسمان؛ فصل دوازدهم در شخص از هوا
فصل سیزدهم در رعد؛ فصل چهاردهم در درخشندگی؛ فصل پانزدهم در حکم صاعقه
فصل شانزدهم در باران؛ فصل هفدهم در تگرگ؛ فصل هجدهم در خاک سرخ
فصل نوزدهم در حکم باریدن وزغ و کرم؛ فصل بیستم در حکم غبار؛ فصل بیست و یکم در تاریکی
فصل بیست و دوم در باد سخت؛ فصل بیست و سوم در بانگ از هوا
فصل بیست و چهارم در بانگ از زمین؛ فصل بیست و پنجم در زمین لرزه
2. باب دوم: نیسان ماه در وسط بهار به رومی ابریس تحویل در برج ثور به فارسی اردیبهشت ماه (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
3. باب سوم: در ایاز ماه آخر بهار بجوزا به رومی یابس ماه به فارسی خرداد ماه (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
4. باب چهارم آذرماه حزیران اول تابستان آفتاب به برج سرطان به رومی اردی به فارسی تیرماه (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
5. باب پنجم: ماه تموز وسط تابستان برومی ابوس که کوس به فارسی مردادماه آفتاب در برج اسد (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
6. باب ششم: در آب ماه آخر تابستان برومی اغیقدرس به فارسی شهریور ماه آفتاب در برج سنبله (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
7. باب هفتم: ایلول ماه اول خزان برومی اسرس به فارسی مهرماه میزان آفتاب در برج میزان (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
8. باب هشتم: در تشرین الاول میان خزان برومی صنوم به فارسی آبان ماه آفتاب در برج عقرب (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
9. باب نهم: تشرین الآخر آخر خزان برومی نیودس به فارسی آذرماه آفتاب در برج قوس (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
10. باب دهم: کانون الاول اول زمستان برومی کرمس به فارسی دی ماه آفتاب در برج جدی است (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
11. باب یازدهم: کانون الآخر ماه میان زمستان به فارسی بهمن ماه آفتاب در برج دلو (شامل بیست و پنج فصل با عناوین فصل های باب اول)
12. باب دوازدهم: در ماه شباط آخر زمستان به فارسی اسفندار ماه آفتاب در برج حوت
13. باب سیزدهم: در سال؛ اگر نوروز روز یکشنبه بود.
14. باب چهاردهم: اگر نوروز روزدوشنبه بود.
15. باب پانزدهم: اگر نوروز روز سه شنبه بود.
16. باب شانزدهم: اگر نوروز روز چهارشنبه بود.
17. باب هفدهم: اگر نوروز روز پنجشنبه بود.
18. باب هجدهم: اگر نوروز روز جمعه بود.
19. باب نوزدهم: اگر نوروز روز شنبه بود.
- باب طالع سال که به قول ابی معشر بن حکم فصلها ذکر کرده
- باب طالع حمل و احکام آن سال که طالع حمل باشد.
- باب طالع ثور و احکام آن سال که در طالع ثور باشد.
- باب طالع جوزا و احکام آن سال که طالع جوزا باشد.
- باب طالع سرطان و احکام آن سال که طالع سرطان باشد.
- باب طالع اسد و احکام آن سال که طالع اسد باشد.
- باب طالع سنبله و احکام آن سال که طالع سنبله باشد.
- باب طالع میزان و احکام آن سال که طالع میزان باشد.
- باب طالع عقرب و احکام آن سال که طالع عقرب باشد.
- باب طالع قوس و احکام آن سال که طالع قوس باشد.
- باب طالع جدی و احکام آن سال که طالع جدی باشد.
- باب طالع دلو و احکام آن سال که طالع دلو باشد.
- باب طالع حوت و احکام آن سال که طالع حوت باشد.
- در اختیار الساعة = جهت مهمات معتبره اصحاب و آن مشتمل بر 3 فصل است:
1. در دانستن موضع شمس و قمر از بروج اثنی و عشر
2. در اختیارات مهمات به حسب بودن قمر در برج اثنی عشر
3. در اختیارات مهمات در محاق

منـابـع

کلیــد واژه هــا