داروهای مرکب در منابع اسلامی

در منابع اسلامی، داروهای مرکب معمولا به صورت فهرست هایی از داروها بود که در زبان طب اسلامی به نام «قرابادین»، مأخوذ از یونانی گرافیدیون، به معنای فهرست داروها یا دارونامه، خوانده می شد. ظاهرا در این زمینه نفوذ جالینوس بسیار شدید بوده است. در قرن سوم هجری دو قرابادین نوشته شد: یکی از سابوربن سهل جندی شاپوری و دیگری از الکندی، فیلسوف اسلامی.
رازی نیز دو قربادین و کوچک داشته است که هر دو را گرارد کریمونی به زبان لاتینی ترجمه کرده است. هم چنین، در این موضوع اثری لاتینی منسوب به یوهانس مسوئه در دست است که از یوحنا بن ماسویه نیست، بلکه مولف آن ماسویه ماردینی بوده است.

کتاب قانون ابن سینا نیز از لحاظ قرابادین، هم چنین از لحاظ داروهای مفرد، حائز اهمیت است و کتاب پنجم آن به داروهای مرکب اختصاص دارد، تا امروز نیز مورد مراجعه بوده است. اما آثار ابن سینا و رازی در خصوص داروهای مفرد و مرکب، پایان کار نبود، بلکه از آن ها به عنوان الگویی علمی برای تألیف آثار بعدی استفاده شده است، هم چون رساله های قرن ششم هجری از ابن تلمیذ و محمد بن بهرام قلانسی که جامع ترین اثر در نوع خود هستند و بر همه آن چه در منابع قدیم آمده بود، مشتمل می باشد. دو قرابادین مهم دیگر این دوره، تألیف نجیب الدین سمرقندی و کتاب منهاج الدکان می باشد که تقریبا به جامعیت قرابادین قلانسی است.
از آثار متأخرتر، طب شافعی،که قرابادین شافعی نیز خوانده شده و قرابادین قادری تألیف محمد اکبر ارزانی، دو اثر مهم در خور درای زمینه است. این دو کتاب ارزشمند، تحقیق در دارو شناسی اسلامی را تا دوره گسترش پزشکی و دارو شناسی اروپایی در جهان اسلامی، ادامه می دهد. به طور کلی، دانشمندان اسلامی به موضع طبقه بندی، فیزیولوژی، پیدایش، رشد، تکامل و توصیف گیاهان توجه زیادی داشتند. از آن ها نیز برای تهیه دارو استفاده می کردند. در کتاب قانون، حداقل 760 دارو ارائه شده است که همه آن ها جزو علوم گیاه شناسی و داروسازی اروپا شده و نام خود را نیز همراه اصل شابه اروپا منتقل کرده اند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا