عایشه باعونیه شاعر بدیعیه سرا

فی حسن مطلع اقمار بذی سلم *** اصبحت فی زمره العشاق کالعلم
عایشه باعونیه، بنت یوسف ابن احمد ابن ناصر دمشقی است. قصیده بالا در 128 بیت، با شرحی مختصر از شاعر، در حاشیه خزانه الادب (از صفحه 310)، چاپ شده است. نیز خود قصیده به تنهایی در الدر المنثور (ص 294-302) به چاپ رسیده است. در این بدیعیه که از جمله بدیعیه هایی است که نیکو سروده شده است، التزام به تسمه نوع نیست. در بیت مطلع، کلمه حسن مطلع به سیاق طبع آمده است نه از باب التزام از این رو است که در بیت پس از مطلع (در صنعت جناس مذیل و جناس تام) می گوید:
اقول و الدمع جار جارح مقلی *** و الجار جار بعذل فیه متهم
در آن، هیچ توریه ای نیست. در مقدمه شرح خویش نیز، به این امر تصریح می کند:
«فهذه قصیده صادره عن ذات قناع، شاهده بسلامه الطباع...مطلقه من قیود تسمیه الانواع مشرقه الطوالع فی افق الابداع.» نام این بدیعیه «الفتح المبین فی مدح الامین» است.
در دایرة المعارف اسلامی، درباره عایشه باعونیه، چنین گفته اند: شاهد مشهورترین اثرش بدیعیه ای باشد به نام «الفتح المبین فی مدح الامین» (بروکلمان، II 349، شماره 1) در ستایش پیامبر، که در آن به پیروی از رسمی که صفی الدین حلی به جا نهاده، خود تفسیری است، هر چند محتملا در این کار بیشتر از ابن حجت متاثر بوده است. عبدالغنی نابلسی نسخه ای از الفتح المبین را، به خط خود سراینده، خوانده و در عین ایراد انتقادهایی، از آن تمجید کرده و بی گمان در ساختن بدیعیه خود به نام «نسمات الازهار» از آن الهام گرفته است و در تفسیر بدیعیه خود (نفحات الاسحار/ قاهره 1299) ابیات آن را با ابیات مربوط الفتح المبین برابر هم می نهد. الفتح المبین، به همراه شرح عایشه، در حاشیه خزانه الادب ابن حجت به چاب رسیده (قاهره/ 1334- صفحه 310-467) ازجمله آثار اصیل دیگر او، کتاب الملامح الشریفه و الاثار المنیفه و الفتح الحنفی است که هر دو در مایه صوفیانه اند (کواکب/ 288). اثر او به نام مولد النبی (بروکلمان/ SII- 381-384) به نظم و نثر است و در سالهای 1301 و 1310 در قاهره به طبع رسیده است.
در دایرة المعارف اسلام «الفتح النفی» آمده است و صحیح نیست. نام این کتاب «الفتح الحقی فی منح التلقی» است. چنانکه نام دیگر کتاب او درباره میلاد پیامبر اکرم، چنین است: «المورد الاهنی فی المولد الاسنی»

منـابـع

کلیــد واژه هــا