اهمیت حدیث ثقلین در سخنان علما

یکی از احادیث متواتر (قطعی) و معروف، و یکی از مهمترین هدایتهای پیامبر اکرم (ص)، که دهها تن از عالمان سنی و شیعه آن را روایت کرده اند، و از احادیث مسلم اسلام است، حدیث «ثقلین» است. پیامبر اکرم در این حدیث، فرموده است: «إنی تارک فیکم الثقلین، ما إن تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی أحدهما أعظم من الآخر، کتاب الله و عترتی؛ من در میان شما امت، دو شیء گرانقدر می گذارم، پس از من تا هنگامی که در این هر دو شیء چنگ در زنید (و از هر دو با هم پیروی کنید)، هرگز گمراه نخواهید شد. یکی از این دو از دیگری بزرگتر است. این دو کتاب خداست و عترت من.»
اهل سنت در نقل این حدیث دست کمی از شیعه ندارند. کمتر کتاب معتبری است که این حدیث در آن نقل نشده باشد. 4 جلد، از کتاب عظیم «عبقات الأنوار» (در چاپ اصفهان)، درباره این حدیث عظیم و اسناد فراوان آن است از طریق اهل سنت.
در این کتاب، 187 تن (از مشاهیر و بزرگان اهل سنت) که این حدیث را روایت کرده اند، نام برده و معرفی شده اند، و کتابهای آنان که این حدیث در آنها آمده ذکر شده است. همچنین سخنان بسیاری از این عالمان، درباره صحیح بودن سند این حدیث، و اینکه پیامبر ما (به قطع و یقین) این هدایت و تعلیم را فرموده است نقل شده است، و هم سخنان بسیاری از آنان درباره مضمون این حدیث و مقصود از آن. به واقع این سخنان، آن هم از عالمان اهل سنت، در اعتراف به حق امامت و هدایت آل محمد (ص)، بسیار خواندنی و جالب نظر است و مهم است و تکان دهنده.
1- سعدالدین تفتازانی، در کتاب «شرح المقاصد» می گوید: «ألاتری؟! آنه علیه الصلاه والسلام قرنهم بکتابی الله تعالی فی کون التمسک بهما منقذا عن الضلاله  و لا معنی للتمسک بالکتاب إ لا الأ خذ فیه، من العلم و الهدایه، فکذا فی العتره؛ آیا نمی نگرید، که پیامبر (ص) در این حدیث خاندان خود را با قرآن همردیف قرار داده است، در این که چنگ زدن به دامان این دو، مردم را از گمراه شدن نجات می دهد؟! و چنانکه چنگ زدن به قرآن، به جز پیروی از دستورات و هدایت قرآن، چیز دیگری نیست، چنگ زدن به خاندان پیامبر نیز همین است، یعنی پیروی از تعالیم و دستورات آنان.»
2- ابن حجر هیثمی مکی، مولف کتاب «الصواعق المحرقه» می گوید:
«و فی أحادیث الحث علی التمسک بأهل البیت، اشاره إلی عدم انقطاع متأهل منهم للتمسک به إلی یوم القیامه، کما أ ن الکتاب العزیز کذلک، و لهذا کانوا أ مانا لأهل الأرض؛ احادیثی که از پیامبر رسیده و در آنها تأکیده شده است بر پیروی از خاندان پیامبر و چنگ زدن به هدایت آنان، می فهماند که همیشه تا دامنه قیامت کسی از خاندان پیامبر وجود دارد که شایسته رهبری و هدایت است، چنانکه قرآن نیز تا به قیامت راهبر و هادی است. و از اینجاست که خاندان پیامبر، سبب امانند برای اهل زمین.»
3- نورالدین سمهودی، در کتاب «جواهر العقدین» می گوید:
«لما کان من القرآن العظیم والعتره الطاهره، معدنا للعلوم اللدنیه و الأسراروالحکم النفیسه الشرعیه، وکنوز دقائقها، و استخراج حقائقها، أطلق (ص) علیهم الثقلین. و یرشد لذلک، حثه فی بعض الطرق السالفه علی الاقتداء و التمسک و التعلم من أهل بیته؛ چون قرآن مجید و عترت پیامبر هر دو معدن علوم لدنی، و اسرار دینی، و حکمتهای آسمانیند، و گنج این دقایق و مرکز این حقایقند، پیامبر (ص)، به آن دو، نام ثقلین (دو شیء گرانقدر، مهم و نفیس)، داده است. دلیل دیگر بر این مطلب (اهمیت اقتدا به عترت)، سفارشها تأکیدهایی است که در احادیث نبوی وارد شده است، که همه اصرار دارد بر اقتدای به عترت و چنگ زدن به آنان، و آموختن (دین و علوم و معارف و هدایت و تربیت) از آنان.»
بنابراین، هدایت صحیح و شناخت درست، که ضامن سعادت افراد است و باعث تعالی جامعه، جز در نزد قرآن و عترت، در جایی دیگر نیست. و آنچه از عترت برای ما برجای مانده است احادیث آنان است، پس باید عالمان دین، قرآن کریم، و حدیث شریف را در کنار یکدیگر بنهند، و برنامه هدایت و اصول معرفت را از آنها در آورند و بفهمند، و خود و دیگران، و افراد و جامعه را، در همه شئون و مسائل و پیشامدها و حوادث، بر پایه این دو منبع معرفت و این دو رکن تعلیم و دو سرچشمه هدایت بسازند، و به سوی حرکتهای بزرگ خلاق و پویشهای تکاملی و کمالی روان کنند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا