تأسیس کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام نجف، از فعالیتهای علامه امینی

درباره ی کتابخانه ی مکتبة الامام امیرالمؤمنین العامه، محقق عرب جعفر الخلیلی می گوید: شیخ عبدالحسین امینی، هنگامی که به تألیف دائرة المعارف «الغدیر» آغاز کرد، توجه یافت که محققانی که بخواهند دائرة المعارفی، یا دوره ی تحقیقی کاملی- در هر موضوع- تألیف کنند، در مورد مآخذ و مدارک چاپی و خطی با کمبودی چشمگیر روبرو خواهند گشت. حالا یا به این علت که این نوع مآخذ در کتابخانه های عمومی کنونی نجف وجود ندارد، یا به این علت که اندک است و یک تن نمی تواند مدتی دراز –که برای تتبع لازم است- کتاب را نزد خود نگاه دارد. همین مسئله باعث شد تا او خود، به بسیاری از ممالک اسلامی سفر کند و کتابخانه های فراوانی را ببیند تا بتواند مآخذی را که در کتابها و فهرستها نام برده شده است فراهم آورد. سرانجام او این کتابها را بدست آورد و برای «الغدیر» همه ی این منابع و مدارک را تهیه کرد، اما نه به سادگی بلکه با سفرها و مشقات بسیار. از اینجا آتش عزمی در جان وی شعله کشید. و آن پی افکندن کتابخانه ای بزرگ بود، که از نظر داشتن مآخذ دست اول و امهات و اصول کتب خطی و چاپی، بالاترین رقم را حایز باشد، تا بدین وسیله، مشکل از سر راه پژوهشگران و محققان و مؤلفان برداشته شود، و آنهمه رنجها و مشقتهایی را که او خود، به هنگام تألیف «الغدیر»، در سفرها و به هر سو سر زدنها، در بسیاری از شهرهایی که به داشتن کتابخانه معروفند، دیده بود دیگران نبینند.
آنچه «امینی» را در راه به ثمر رساندن آن اقدام نیک یاری داد، شخصیت او بود. او از گروهی از دانشمندان و نیکوکاران و مردم با معرفت ایران، همکاری گرفت. آری، تنها در ضمن یک اقدام او، هم اکنون، کتابخانه ای در نجف برپاست، که از نظر کیفیت، در شمار باارزشترین کتابخانه های علمی دنیای اسلام است.
آری، صاحب الغدیر، در ماه جمادی الاولی سال 1373 هجری قمری (یعنی در سن 53 سالگی خود، و 18 سال پس از انتشار کتاب «شهداء الفضیله» و 8 سال پس از انتشار نخستین جلد «الغدیر» و 17 سال به پایان عمر خویش)، تأسیس کتابخانه ای مجهز و عمومی را در نجف اشرف اعلام کرد. و آن کتابخانه را، از باب تبرک، به نام: «مکتبة الامام امیرالمؤمنین العامه» موسوم ساخت، یعنی: کتابخانه ی عمومی امام امیرالمؤمنین. و از آن لحظه با همتی از آن سان که خود داشت، و با شوری از آن دست که در کار تألیف «الغدیر» به کار می برد، به ساختن و تجهیز این کتابخانه برخاست. و پس از 2 سال زحمات شبانه روزی، در روز «عید غدیر» سال 1379 کتابخانه افتتاح شد. گویند در روز گشایش کتابخانه که علما و محققان و دانشمندان و طلاب بسیار دعوت شده بودند، هنگامی که صاحب «الذریعه» (شیخ آقا بزرگ تهرانی)، به کتابخانه می آید، می گوید: اگر از مردم پروا نمی کردم در درگاه کتابخانه سجده می کردم.
صاحب الغدیر نه مرجع بود نه از توانگران، عالمی بود زاهد که با اتکا به ایمان و اراده ی خویش دست به کار می یازید. عالمی بود که جز جهان علم و ابعاد خدمت و اصلاح چیزی نمی شناخت. و چون به لزوم این اقدام پی برد آن را وجهه ی همت کرد. و چون از سر علم و ایمان سخن می گفت و اعتماد و اعتقاد همه بدو کامل بود، همگان به یاری او شتافتند و اهل توفیق به مساعدت او برخاستند، بویژه گروهی از عالمان و فاضلان که با اهدای کتابها و کتابخانه های شخصی خوی، به کتابخانه کمک کردند، و گروهی از توانگران متدین و وظیفه شناس و اهل تشخیص، با مساعدت مالی، دنبال کار را گرفتند.
اکنون این کتابخانه حدود 42000 جلد کتاب دارد. از این شمار، حدود 4000 جلد نسخه ی خطی است، و 400 جلد نسخه ی عکسی، و 750 نسخه فیلم. فهرست کتابهای خطی، در 4 جلد و فهرست کتابهای عکسی در 3 جلد تألیف یافته است که به چاپ خواهد رسید. کتابهای موجود در کتابخانه بسی زبده است و نسخه های خطی و عکسی آن بسیار نفیس. این زبدگی و نفاست نیاز به گفتن ندارد، زیرا کتابخانه ای را که چنین مردی -علامه و کتابشناس و یکی از بزرگترین مواریثیان این سده- پی افکند جز این سان تواند بود. او هر کتابی را نمی پذیرفت. و اگر کتاب خوبی به کتابخانه اهدا می شد که آن را داشتند، آن کتاب را با استجازه از صاحب (واقف) آن می فروخت و کتابی دیگر برای کتابخانه می خرید، یعنی ملتزم نبود که هر کتابی را بپذیرد، و پیوسته کتاب مکرر جمع کند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا