نتیجه آرزوهای دراز از نظر قرآن و احادیث

آرزو و امل عامل حیات و حرکت انسان است ولی اگر از حد بگذرد و به صورت آرزوى دور و دراز درآید بدترین عامل انحراف و بدبختى است، و درست همانند آب باران است که مایه حیات است اما این آب اگر از حد گذشت مایه غرق شدن و نابودى خواهد شد. این آرزوى کشنده همان است که آیه زیر روى آن تکیه کرده و آنرا مایه بى خبرى از خدا و حق و حقیقت مى شمارد، این آرزوها و امیدهاى دور و دراز چنان انسان را به خود مشغول مى دارد و غرق در عالمى از تخیل مى سازد که از زندگى و هدف نهائیش به کلى بیگانه مى شود.
خداوند در سوره حجر آیات 2-3 می فرماید: «ربما یود الذین کفروا لو کانوا مسلمین* ذرهم یأکلوا و یتمتعوا و یلههم الأمل فسوف یعلمون؛ کافران (هنگامى که آثار شوم اعمال را ببینند) چه بسا آرزو مى کنند مسلمان بودند!* بگذار آنها بخورند و بهره گیرند و آرزوها آنان را غافل سازد، ولى به زودى خواهند فهمید».
حدیث معروفى که در نهج البلاغه، خطبه 42 از امام على (ع) نقل شده نیز بیان گویائى براى این واقعیت است: «ایها الناس ان اخوف ما اخاف علیکم اثنان: اتباع الهوى و طول الامل، اما اتباع الهوى فیصد عن الحق، و اما طول الامل فینسى الاخرة؛ اى مردم مخوفترین چیزى که بر شما از آن مى ترسم دو چیز است: پیروى از هوا و هوسها، و آرزوهاى دراز، چرا که پیروى از هوسها شما را از حق باز مى دارد، و آرزوى دراز آخرت را بدست فراموشى مى سپارد».
در کافی نقل شده که: «فیما ناجى الله عز و عجل به موسى علیه السلام: یا موسى، لا تطول فی الدنیا أملک فیقسو قلبک، والقاسی القلب منی بعید؛ خداوند خطاب به موسى فرمود: اى موسى! در دنیا آرزوى دراز نکن که قلبت سخت می شود و انسان سختدل از من بدور است».
امام على (ع) می فرماید: «من اتسع أمله قصر عمله؛ هر که آرزویش دور و دراز شود عملش کم و کوتاه گردد». و نیز در خطبه 42 نهج البلاغه می فرماید: «أما طول الأمل فینسی الآخرة؛ اما آرزوى دراز آخرت را از یاد آدمى می زداید». هم چنین می فرماید: «الأمل سلطان الشیاطین على قلوب الغافلین؛ آرزو مایه چیرگى شیطانها بر دل بی خبران است». و نیز می فرماید: «إن الأمل یسهی القلب، ویکذب الوعد، ویکثر الغفلة، ویورث الحسرة؛ آرزو، دل را به فراموشى می کشاند، وعده دروغ می دهد، غفلت و بیخبرى بسیار به بار میآورد و دریغ و حسرت بر جاى می گذارد». همچنین نقل شده که فرمود: «إن الأمل یذهب العقل، ویکذب الوعد، ویحث على الغفلة، ویورث الحسرة. فأکذبوا الأمل؛ فإنه غرور، وإن صاحبه مأزور؛ آرزو عقل را میبرد، وعده پوچ می دهد، به بیخبرى ترغیب میکند و دریغ و حسرت بر جاى میگذارد. پس، آرزو را دروغ شمارید که آرزو فریبنده است و آرزومند فریب خورده و گنهکار». همچنین در نهج البلاغه، حکمت 150 است که کسی آمد خدمت امیرالمؤمنین، عرض کرد مرا نصیحتی بفرمائید. حضرت در مقام نصیحت او چند جمله فرمودند که اولین جمله اش این است: «لا تکن ممن یرجوا الاخرة بغیر عمل، و یرجی التوبة بطول الامل، یقول فی الدنیا بقول الزاهدین، و یعمل فیها بعمل الراغبین؛ از کسانی مباش که امید به آخرت می بندند ولی بدون عمل (این، امید و رجاء کاذب است) و از آن کسان مباش که توبه را دوست دارد و دلش می خواهد توبه کند ولی با طول امل و آرزوهای دراز، از آن کسانی مباش که وقتی سخن می گوید سخن کسی است که به مادیات دنیایی اعتناست ولی وقتی پای عمل به میان می آید، آدم اسیر و بیچاره ای است، عملش، عمل شیفتگان و مغرورین به دنیاست» یعنی توبه را تأخیر می اندازد و با خود می گوید دیر نمی شود، وقت هنوز باقی است می فرماید: ای مرد از آن کسان مباش که آخرت را دوست می دارد ولی نمی خواهد عمل کند.
در حدیثى از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: «اوحى الله عز و جل الى موسى یا موسى لا تفرح بکثرة المال، و لا تدع ذکرى على کل حال، فان کثرة المال تنسى الذنوب، و ان ترک ذکرى یقسى القلوب؛ خداوند متعال به موسى (ع) وحى فرستاد که اى موسى! از فزونى اموال خوشحال مباش، و یاد مرا در هیچ حال ترک مکن، چرا که فزونى مال غالبا موجب فراموش کردن گناهان است، و ترک یاد من قلب را سخت مى کند!». در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان (ع) آمده است: «ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب، و ما قست القلوب الا لکثرة الذنوب!؛ اشکها خشک نمى شوند مگر به خاطر سختى دلها و دلها سخت و سنگین نمى شود مگر به خاطر فزونى گناه!».
قرآن کریم می فرماید: برای انسان جز به مقداری که سعی کرده و عمل نشان داده نیست. اساس سعادت بشر در دنیا و آخرت عمل است و سعی و کوشش. جهان جهان حرکت و تکاپو و فعالیت است، یک قطره و یک ذره بیکار نیست. ابر و باد و مه و خورشید و فلک و همه چیز دیگر همه در کار و گردش و فعالیت اند، هر کدام در راه خود و مدار خود در حرکتند، انسان هم مثل همه موجودات دیگر مداری و خط سیری دارد و اگر بخواهد به سعادت نائل شود باید مدار خود را طی کند. معمولا افرادی که از لحاظ روح و روان سالم و با نشاط اند و انحرافی پیدا نکرده اند کمتر به تخیل و به هم بافتن آرزوهای دور و دراز و نامعقول می پردازند، همیشه عملی فکر می کنند و عملی آرزو می کنند یعنی آرزوهای آنها در جهت همان مداری است که در زندگی دارند، روی بال و پر خیال نمی نشینند و آرزوی امور ناشدنی را نمی کنند، ولی افراد ضعیف که مبتلا به بیماری روانی هستند و نشاط عمل ندارند و در وجودشان همت و اراده ای موجود نیست بیشتر بر مرکب سریع السیر خیال سوار می شوند و با خیالات خود را سرگرم می سازند و کمتر به عمل و فعالیت توجه می کنند و به اصطلاح دینی مبتلا به طول امل می شوند و آرزوهای نامعقول می کنند، همان طوری که افراد ضعیف یک خاصیت دیگر هم دارند و آن اینکه زیاد آه و ناله می کشند، در فکر چاره و اصلاح کار خود نیستند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا