التحبیر فی علم التعبیر

(این کتاب شامل دو متن است: 1. خوابگزاری، متن قدیمی بر اساس نسخه ای منحصر 2. التحبیر فی علم التعبیر)
این کتاب از تالیفات فارسی امام فخر رازی است که تا چندی پیش شناخته شده نبود و فقط حاج خلیفه نامی از آن جز تالیفات وی آورده بود. چند دهه پیش نسخه خطی ناقص آن را که دکتر حسین مفتاح در اختیار داشت به کتابخانه مجلس سنای سابق واگذار کرد و ایرج افشار نخست در مقاله ای آن را شناساند و سپس عین کتاب را جز انتشارات بنیاد فرهنگ ایران به چاپ رساند.

معرفی اجمالی نویسنده:
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب میشده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی(سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراالنهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماورا النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد - ضیا الدین – شمس الدین. امام فخر در سالهای پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

ساختاربندی کتاب:
خوابگزاری بر دو قسم است:
1. قسم اول در اصول این علم (در 35 باب) که برخی از آنها شامل: در شناختن حقیقت آدمی – در بیان روح ها که آدمی بدان قائم است – در بیان کردن خوابهای حق و باطل – در اثبات قوت باری سبحانه و تعالی – در ذکر فایده خواب – در ذکر خوابها به نسبت با روزهای هفته – در بیرون آوردن تعبیرهای مشکل و اندر ذکر آنکه کسی خواب را فراموش کند – و...
2. قسم دوم اندر فروع (52 باب) که برخی از آنها عبارتند از: در دیدن حق تعالی و دیدن عرش و کرسی و لوح محفوظ – در دیدن انبیاء (ع) – در دیدن مصطفی (ع) خاصه – در ذکر دیدن مکان و زمان عبادت – در عبادات – در دیدن آفتاب و ماهتاب و ستارگان – در دیدن جن و شیاطین و غول و دجال و... – در دیدن آدمی معروف و مجهول و اختلاف رنگها – در تاویل عشق و آنچه بر آن تعلق دارد - در تاویل لباسها و فرشها – در تاویل مردگان و گورستان – در تاویل حیوانات – در عشره و...
نسخه خطی این اثر نیز در انتهای کتاب چاپ گردیده است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا